Mức độ nguy hiểm của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe đã được cảnh báo nhưng hiện nay trên cả nước nói chung và TPHCM nói riêng còn quá ít nghiên cứu về mối quan hệ giữa ô nhiễm không khí và bệnh tật.
Mức độ nguy hiểm của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe đã được cảnh báo nhưng hiện nay trên cả nước nói chung và TPHCM nói riêng còn quá ít nghiên cứu về mối quan hệ giữa ô nhiễm không khí và bệnh tật.
Với nguồn khí thải từ công nghiệp và giao thông vận tải, TPHCM được xếp vào một trong 10 thành phố ô nhiễm không khí nhất thế giới - theo kết quả được công bố tại Hội nghị Khoa học Quốc gia của Hiệp hội Y tế Công cộng Việt Nam mới đây.
Gần 20 năm qua, chương trình quan trắc không khí đã được triển khai tại TPHCM với sáu trạm đặt tại những điểm nóng về giao thông, chín trạm quan trắc không khí tự động để đo các thông số bao gồm NO2; CO; bụi tổng; hàm lượng chì; tiếng ồn và hệ thống quan trắc phóng xạ, benzen, toluene, xilene. Thực tế cho thấy mức ô nhiễm không khí ngày càng tăng.
Trong năm năm qua, có 98% kết quả từ các trạm quan trắc không khí bán tự động không đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí (QCVN). Những tháng mùa khô nồng độ bụi trung bình lên tới 1,47mg/m3 vượt 5 lần QCVN. Cùng với bụi, 45% giá trị quan trắc nồng độ NO2 và 67% giá trị quan trắc nồng độ benzene… cũng vượt QCN.
Dân Trí dẫn lời PGS.TS Nguyễn Đinh Tuấn cho biết không khí ở khu vực ven đường tại TPHCM đang bị ô nhiễm chủ yếu do bụi lơ lửng, benzen và khí NO2. Tại khu vực dân cư, nồng độ chì có nhỏ hơn quy chuẩn cho phép nhưng vẫn khá cao so với quy chuẩn của nhiều nước. Đây có thể là hệ quả gây nên từ xăng dầu bởi thời điểm hiện tại TPHCM có khoảng 447.000 xe ô tô, 5 triệu xe gắn máy và khoảng 60.000 xe ô tô mang biển số từ các tỉnh khác lưu thông. Tình trạng kẹt xe liên tục trên các tuyến đường khiến tình trạng ô nhiễm không khí thêm trầm trọng.
Ô nhiễm không khí rất độc hại đối với sức khỏe con người, là nguyên nhân gây ra các bệnh đường hô hấp, bệnh ung thư phổi. Mức độ nguy hiểm của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe con người dù đã được cảnh báo nhưng hiện nay trên cả nước nói chung và TPHCM nói riêng còn quá ít nghiên cứu về mối quan hệ giữa ô nhiễm không khí và bệnh tật nên người dân vẫn còn thờ ơ với “án tử” bay lơ lửng.
Theo Cục Kiểm soát Ô nhiễm (Tổng cục Môi trường), Việt Nam đã có những nghiên cứu ban đầu về thiệt hại của ô nhiễm không khí. Trong ba năm 2001-2003 có 4.908 trẻ em dưới 15 tuổi điều trị tại khoa Nhi bệnh viện Thanh Nhàn, Hà Nội cho thấy, tỷ lệ mắc hen phế quản của dân cư các quận nội thành mắc cao gấp 1,4 lần các huyện ngoại thành.
Năm 2005, GS. Phạm Ngọc Đăng đã công bố kết quả nghiên cứu về ô nhiễm không khí ở Hà Nội gây ra thiệt hại khoảng 1 tỷ đồng Việt Nam mỗi ngày.
Trong công bố mới đây nhất của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội, ước tính con số thiệt hại hàng năm do bụi gây ra khoảng từ 200 đến 500 tỷ đồng/năm.
Ô nhiễm ngày càng tăng
Trong những năm trở lại đây, ô nhiễm không khí tại các đô thị của Việt Nam ngày càng có xu hướng gia tăng đến mức báo động như Hà Nội, Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đồng Nai, Bình Dương... Tuy nồng độ các chất gây ô nhiễm độc hại như SOx, NOx, CO chưa vượt Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường nhưng thông số bụi (PM2.5 và PMio) tại một số địa điểm và thời gian nhất định đã vượt QCVN từ 1-3 lần và có dấu hiệu ngày càng tăng.
Có thể thấy rõ, các nguồn gây ô nhiễm không khí đô thị là CO và NOx được sinh ra chủ yếu do quá trình đốt của động cơ phương tiện giao thông; SOx đến từ quá trình sản xuất công nghiệp; Bụi sinh ra từ quá trình sản xuất công nghiệp, khai thác khoáng sản, xây dựng. Với chủ trương di chuyển các cơ sở sản xuất ra ngoại đô, vấn đề SOx có thể không đáng ngại nhưng sự phát triển ngày càng nhanh các phương tiện giao thông và hạ tầng giao thông chưa đảm bảo thì vấn đề ô nhiễm CO và NOx sẽ ngày càng lớn.
Đặc biệt, ô nhiễm nghiêm trọng về bụi chủ yếu do các phương tiện chuyên chở vật liệu xây dựng hoặc công trình xây dựng thi công thực hiện chưa tốt các biện pháp che chắn nên vương vãi ra mặt đường được các phương tiện giao thông nghiền nhỏ tạo thành các hạt mịn sinh ra bụi.
Vẫn theo Cục Kiểm soát ô nhiễm, tại Việt Nam, khái niệm "quản lý chất lượng không khí" và "kiểm soát ô nhiễm không khí" được hiểu chưa đúng dẫn đến cách tiếp cận về quản lý chất lượng không khí chưa mang tính tổng thể. Có thể hiểu, đặc thù của quản lý chất lượng không khí là một chuỗi các hoạt động bao gồm các hoạt động quản lý chất lượng nhiên liệu, kiểm soát nguồn thải, theo dõi, đánh giá, dự báo chất lượng không khí, đánh giá ảnh hưởng của ô nhiễm không khí... trong khi đó kiểm soát ô nhiễm không khí là tập trung vào ngăn ngừa nguồn gây ô nhiễm.
Hiện nay hệ thống cơ quan quản lý môi trường không khí ở nước ta còn chưa rõ ràng trong chức năng nhiệm vụ. Luật Bảo vệ Môi trường (BVMT) 2005 quy định chức năng nhiệm vụ quản lý môi trường nói chung cho Bộ Tài nguyên và Môi trường nhưng những quy định pháp luật về quản lý chất lượng không khí còn chung chung nên khó thực hiện. Trong khi đó, Quyết định số 256/2003/QĐ-TTg ngày 2/12/2003 của Thủ tướng chính phủ phê duyệt Chiến lược BVMT quốc gia đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 bao gồm một chương trình ưu tiên "Chương trình cải thiện chất lượng không khí tại Việt Nam" và Quyết định số 328/2005/QĐ-TTg ngày 12/12/2005 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch kiểm soát ô nhiễm môi trường quốc gia đến năm 2010 bao gồm Kế hoạch kiểm soát ô nhiễm không khí được giao cho Bộ Giao thông vận tải. Trong chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của mình, Bộ Giao thông vận tải chỉ kiểm soát khí thải từ phương tiện giao thông.
Một bất cập nữa là chúng ta thiếu các văn bản đặc thù về quản lý chất lượng không khí nói chung và kiểm soát ô nhiễm không khí nói riêng, mặc dù đã có một số QCVN (trước đây là TCVN) về chất lượng không khí xung quanh và khí thải. Trong khi các văn bản quy định về quản lý chất thải rắn, chất thải nguy hại, nước thải, đa dạng sinh học, quan trắc môi trường, thanh tra, kiểm tra... đã có tương đối nhiều. Thậm chí, Việt Nam cũng chưa có kế hoạch quản lý chất lượng không khí cấp Trung ương và địa phương.
Ngoài ra, hệ thống hạ tầng giao thông đô thị của Việt Nam cũng còn yếu, chưa đáp ứng yêu cầu thục tế; Công tác quan trắc chất lượng không khí còn nhiều bất cập, thông tin, cảnh báo chưa tốt; ý thúc chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường và nhận thúc cộng đồng về ô nhiễm và tác hại của ô nhiễm không khí chưa cao.
Đăng Kết - Theo vacne.org.vn