Nhiều giải pháp mới thúc hạ tầng giao thông phát triển

Vốn ngoài ngân sách cho giao thông sẽ chiếm tỷ trọng từ 50 - 60%

Theo đánh giá của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), chỉ số cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam về chất lượng cơ sở hạ tầng GTVT tăng 36 bậc. Thứ trưởng có thể lý giải vì sao lại có sự thăng hạng ngoạn mục như vậy?

Đột phá về cơ sở hạ tầng giao thông trước tiên là nhờ giao thông được Đảng, Nhà nước xác định là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Để thực hiện mục tiêu này, ngành GTVT đã tập trung có trọng điểm vào một số vấn đề.

Dù khó khăn về vốn nhưng ngành GTVT vẫn nỗ lực xây dựng và
đưa vào sử dụng nhiều công trình giao thông hiện đại
(Trong ảnh: Một góc nhà ga hành khách T2 Nội Bài khánh thành 4/1/2015)

Đầu tiên là đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, được thể hiện trong 5 lĩnh vực: Đường bộ, đường sắt, hàng hải, hàng không, đường thuỷ. Mỗi lĩnh vực đều được ưu tiên đầu tư ở những khâu thiết yếu nhất. Như đối với đường bộ, tập trung phát triển tuyến Bắc - Nam, QL14 qua Tây Nguyên, phát triển giao thông đô thị và các tuyến kết nối Hà Nội với các tỉnh phía Bắc và TP HCM với các tỉnh phía Nam bằng các tuyến cao tốc.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Hồng Trường

Đối với hàng không, ngành GTVT tập trung phát triển hệ thống sân bay. Đặc biệt là các sân bay quốc tế để đáp ứng được hạ tầng cho các loại máy bay lớn, từ loại A320 trở lên. Bên cạnh đó, nâng khả năng thông qua của hai sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất, đạt từ 25 triệu khách trở lên. Đối với cảng biển, tập trung xây dựng các cảng nước sâu, ở các khu vực trọng điểm. Với đường sắt, tập trung nâng tốc độ chạy tàu, đảm bảo được thời gian, rút ngắn thời gian chạy tàu.

Điểm nổi bật nhất của ngành GTVT trong thời gian qua là đã linh hoạt huy động được một nguồn vốn lớn lên đến hơn 200 nghìn tỷ đồng từ vốn ngoài ngân sách để đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông. Thứ trưởng có thể cho biết, tới đây việc xã hội hóa (XHH) sẽ được Bộ GTVT tiếp tục triển khai như thế nào?

Trong bối cảnh ngân sách hạn hẹp, trong khi nhu cầu vốn cho hạ tầng giao thông rất lớn nên việc kêu gọi XHH là con đường tất yếu. Thực tế, những năm qua, ngành GTVT đã triển khai rất hiệu quả, khi chỉ trong thời gian ngắn kêu gọi được một lượng vốn khổng lồ, triển khai hàng chục dự án BOT. Để thu hút được một nguồn lực rất lớn ngoài xã hội tham gia đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông, Bộ GTVT đã trình Chính phủ phương án XHH để đầu tư cơ sở hạ tầng. Bộ đã lập đề án tổng thể để phát triển hệ thống đường bộ, đường sắt, hàng không thông qua hình thức BOT. Theo đó, Nhà nước sẽ hỗ trợ doanh nghiệp bằng cơ chế chính sách để nhà đầu tư giảm rủi ro nhất và được bảo đảm về lợi ích khi đầu tư.

Hình thức thứ hai rất mới là Bộ GTVT đã thúc đẩy CPH các doanh nghiệp để các doanh nghiệp sau khi CPH quay trở lại tham gia đầu tư các dự án giao thông.

Thứ ba là đẩy mạnh cho thuê, chuyển nhượng cơ sở hạ tầng cho các nhà đầu tư trong nước để tham gia khai thác. Thông qua chuyển nhượng đó, chúng ta có thêm nguồn vốn để đầu tư hạ tầng. Bộ cũng đang xây dựng đề án cho thuê sân bay Phú Quốc. Vừa qua, đối với các cảng biển, cho phép thoái vốn Nhà nước đến 80%, thậm chí như cảng Quy Nhơn đến 100%. Chính vì thế các nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn đầu tư, khai thác cảng nhiều năm. Hay như lĩnh vực đường sắt đã cho tư nhân đầu tư các đoàn tàu 5 sao như: Tuyến Hà Nội - Nha Trang, Hà Nội - Lào Cai. Hiện nay đang chuẩn bị thí điểm cho tư nhân đầu tư khai thác tuyến Bắc - Nam (Hà Nội - TP HCM). Đối với Vietnam Airlines cũng đã CPH, mời nhà đầu tư chiến lược nước ngoài tham gia. Hãng Vietjet sau khi đầu tư và có cổ phần bên ngoài, nay đã trở thành hãng bay giá rẻ, chất lượng dịch vụ không thua kém…

Chắc chắn trong thời gian tới, nhu cầu vốn cho hạ tầng giao thông vẫn rất lớn. Trong bối cảnh nguồn lực từ nhà nước rất hạn hẹp, không còn con đường nào khác là phải tiếp tục thực hiện XHH mạnh mẽ hơn. Dự kiến, vốn ngoài ngân sách sẽ chiếm tỷ trọng lớn, từ 50 - 60% để đầu tư hạ tầng giao thông.

Thách thức lớn không những về vốn mà còn là quy hoạch

Theo bảng xếp hạng của WEF, dù gần đây Việt Nam thăng hạng nhanh nhưng so với các nước trong khu vực chúng ta mới chỉ cao hơn 4 nước. Để tiếp tục cải thiện hạ tầng giao thông, tăng chỉ số cạnh tranh, tới đây Bộ GTVT sẽ ưu tiên thực hiện những giải pháp gì?

Thủ tướng Chính phủ nhiều lần thể hiện quyết tâm phấn đấu đưa Việt Nam vào nhóm ASEAN- 4 trong thời gian tới. Để làm được điều đó, chúng ta cần tiếp tục đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông. Nếu tính theo bình quân đầu người, số km đường cao tốc ở nước ta còn thấp. Cả nước chỉ có 700 km trong khi Thái Lan, Malaysia đã có trên 2.000 km. Chúng ta đang phấn đấu đến năm 2020 đạt được mức đó.

QL1 qua huyện Phong Điền - TT Huế sau khi hoàn thành nâng cấp, mở rộng

Đối với giao thông đô thị, đến nay chúng ta cũng chưa giải quyết được vấn đề ùn tắc giao thông. Phải phấn đấu Hà Nội và TP HCM có từ 6 - 8 tuyến đường sắt trên cao mới giải quyết được cơ bản ùn tắc trong nội đô. Nạn ùn tắc giao thông tại các thành phố lớn vẫn là một thách thức nên cần phải tiếp tục có bước nhảy vọt về hạ tầng. Tuy nhiên, đó cũng là một thách thức lớn không những về vốn mà còn là quy hoạch. Quy hoạch bài bản, hợp lý mới đạt được các yếu tố của một đất nước công nghiệp.

Theo Thứ trưởng, vấn đề quy hoạch tổng thể sẽ được thực hiện như thế nào trong thời gian tới để khai thác tối đa hiệu quả của các công trình giao thông?

Hiện nay, chúng ta có thuận lợi là Quốc hội sắp thông qua Luật Quy hoạch. Khi thông qua Luật Quy hoạch, các quy hoạch nói chung sẽ được rà soát, chấn chỉnh lại. Trên cơ sở đó quy hoạch giao thông sẽ gắn với quy hoạch của địa phương và tổng thể chung của đất nước.

Khi đó, chúng ta sẽ có điều kiện quy hoạch đồng bộ, gắn kết các lĩnh vực khác nhau, không chỉ về hạ tầng giao thông mà còn cả bưu chính viễn thông, hạ tầng của các dịch vụ khác. Khi tạo được sự tổng thể, việc nâng hạng mới bền vững, nếu không sẽ bị dừng lại hoặc xuống hạng khi không có quy hoạch.

Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!

Trao đổi với phóng viên bên hành lang Quốc hội Kỳ họp thứ 10 QH Khóa XIII, các đại biểu Quốc hội cũng đánh giá cao những kết quả đạt được rất rõ nét  và ấn tượng của cơ sở hạ tầng giao thông thời gian vừa qua, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm về đầu tư phát triển CSHT giao thông trong thời gian tới.

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh:

Khuyến khích tư nhân đầu tư hạ tầng giao thông là đúng hướng

Như chúng ta vẫn biết, hạ tầng giao thông là một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy và phát triển KT-XH, nên việc tăng bậc chỉ số hạ tầng GTVT nói riêng đương nhiên sẽ góp phần lớn vào việc thúc đẩy sự phát triển chung của nền kinh tế, xã hội. Không chỉ thế, hạ tầng giao thông tăng bậc còn góp phần giảm nghèo, nâng cao chất lượng đời sống người dân.

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh

Theo báo cáo về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển KT-XH năm 2015 và kế hoạch phát triển KT-XH năm 2016, áp lực chi năm 2016 là rất lớn. Trong khi đó, nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước lại có hạn mà nhu cầu đầu tư vào cơ sở hạ tầng vẫn vô cùng cấp thiết, đặt ra cho chúng ta một bài toán khó. Để giải quyết được bài toán đó, chúng ta đã, đang và sẽ phải thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ.

Ngân sách là một nguồn rất quan trọng, hiện nay nguồn ngân sách của chúng ta vừa do thu trong nước, vừa phải đi vay để làm sao đầu tư cho có hiệu quả và phải trả được nợ. Vì thế, trước áp lực phải đầu tư lớn cho cơ sở hạ tầng mà nguồn ngân sách có hạn, chúng ta phải thực hiện giải pháp huy động nguồn lực của toàn xã hội thông qua nhiều hình thức như xã hội hóa, BOT, hợp tác công tư; Đồng thời, tích cực động viên, khuyến khích để tư nhân tham gia đầu tư vào hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông... Trên thực tế, thời gian qua chúng ta cũng đã thực hiện nhiều biện pháp huy động vốn xã hội hóa và đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

TS. Cao Sỹ Kiêm (Ủy viên Ủy ban Kinh tế):

Bốn giải pháp để giải bài toán khó

Ngân sách có hạn, nhưng các nhu cầu đầu tư phát triển hạ tầng không ngừng tăng lên. Để giải quyết được việc này cần tiến hành 4 giải pháp.

TS. Cao Sỹ Kiêm (Ủy viên Ủy ban Kinh tế)

Thứ nhất, phải tiến hành mạnh mẽ việc XHH, huy động vốn nước ngoài. Đây là nguồn rất quan trọng có thể hỗ trợ chúng ta trong tình hình hiện nay. Thứ hai, phải rà soát lại tất cả những khoản chi ngân sách, kể cả chi cho xây dựng cơ bản hay chi cho nền quản lý hành chính, phải quản lý chặt chẽ để không xảy ra lãng phí. Thứ ba, đối với những lĩnh vực mà tư nhân có thể quản lý và đầu tư thì Nhà nước nên thoái vốn, bán cổ phần. Vừa rồi chúng ta đã làm có hiệu quả như nhượng lại một số cảng biển, sân bay, cho thuê sử dụng các công trình giao thông, đường sá… Đây cũng là một cách huy động vốn tốt. Thứ tư là cải cách nhanh các thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho công trình xây dựng cơ bản, các dự án rút ngắn thời gian thi công, rút ngắn quá trình sử dụng vốn, đẩy nhanh việc luân chuyển dòng vốn. Trong số các giải pháp đã nêu, việc huy động vốn BOT là một phương pháp khai thác tốt mà nhiều nước trên thế giới đã làm, chúng ta nên triển khai mạnh mẽ trong thời gian tới.