Mỗi ngày xe buýt Hà Nội vận chuyển được khoảng 1,3 triệu lượt khách, đóng góp không nhỏ vào việc giảm ùn tắc và tai nạn giao thông trên địa bàn Hà Nội. Tuy nhiên, những bất cập về hạ tầng giao thông, cùng với chất lượng dịch vụ xe buýt chưa đáp ứng được yêu cầu khiến hành khách chưa mặn mà với loại hình giao thông này.
Sự gia tăng phương tiện cá nhân và ùn tắc giao thông khiến lượng hành khách đi xe buýt giảm.
Khoảng 1,3 triệu lượt khách đi xe buýt mỗi ngày
Theo thống kê của Tổng công ty vận tải Hà Nội (Transerco), hiện toàn thành phố có 92 tuyến xe buýt đang hoạt động với số lượng trên 1.400 xe buýt. Năm 2015, hệ thống xe buýt Hà Nội đã vận chuyển được 498 triệu lượt khách, bình quân mỗi ngày có khoảng 1,3 triệu lượt khách đi xe buýt, chiếm khoảng 15% nhu cầu đi lại của người dân. Sáu tháng đầu năm 2016, xe buýt Hà Nội cũng vận chuyển được hơn 166 triệu lượt hành khách.
Có được kết quả nêu trên trước hết là nhờ việc mở rộng mạng lưới phục vụ của Transerco. Cụ thể, từ đầu năm 2016 đến nay, đơn vị này đã mở rộng 24 tuyến, thay thế 30 xe mới có sức chứa 80 hành khách ở tuyến buýt 26 từ Mai Động - Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình; đưa vào hoạt động tuyến buýt chất lượng cao số 86 nối Ga Hà Nội với sân bay Nội Bài.
Ông Nguyễn Phi Thường, Chủ tịch HĐQT Transerco cho biết, việc đưa tuyến buýt chất lượng cao, lộ trình từ sân bay Nội Bài về Trung tâm TP Hà Nội và ngược lại đi góp phần đáp ứng nhu cầu đi lại của hành khách trong nước và quốc tế một cách nhanh chóng, thuận tiện, an toàn với giá cước hợp lý. Loại hình xe buýt mới này có một số ưu điểm nổi bật so với các tuyến buýt đang chạy hiện nay như: thời gian di chuyển từ điểm đầu đến điểm cuối phù hợp với thời gian di chuyển đến sân bay của hành khách; hạn chế đi qua các tuyến đường có mật độ phương tiện cao. Đặc biệt, phương tiện có thiết kế vị trí để hành lý cho hành khách. Các điểm dừng trên tuyến được lắp đặt nhà chờ, có bảng LED hiển thị thông tin và loa thông báo giờ xe đến, có hệ thống wifi miễn phí cho hành khách. Nhờ vậy, từ khi đưa vào khai thác (30/4/2016) đến 24/8/2016, tuyến xe buýt số 86 đã vận chuyển được 117.986 lượt khách.
Cùng với việc đầu tư phương tiện mới, mở rộng mạng lưới phục vụ, Tổng công ty vận tải Hà Nội cũng đang tiến hành lắp đặt hệ thống thẻ vé điện tử trên toàn bộ mạng lưới xe buýt của Thủ đô. Việc phát hành thẻ vé điện tử do Trung tâm điều hành giao thông đô thị Hà Nội thực hiện. Ông Nguyễn Hoàng Hải, Giám đốc Trung tâm điều hành giao thông đô thị Hà Nội cho biết, việc thử nghiệm hệ thống thử vé điện tử đã được thực hiện trên tuyến xe buýt số 06 (Giáp Bát – cầu Giẽ) từ tháng 10/2014. Sau hơn hai năm thử nghiêm cho thấy, thẻ được kiểm tra nhanh chóng, gọn nhẹ, thông tin lưu trữ của hành khách được quản lý một cách linh hoạt, chặt chẽ và rõ ràng hơn, sản lượng hành khách trên các tuyến sử dụng thẻ vé điện tử được kiểm soát tốt hơn, quản lý chặt chẽ kinh phí trợ giá của thành phố, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm của lái xe. Về phía hành khách, việc sử dụng vé điện tử cũng văn minh, thuận tiện hơn so với việc sử dụng thẻ giấy. Theo ông Hải, kế hoạch của Thành phố là sử dụng thẻ vé điện tử một cách rộng rãi, không chỉ trên hệ thống xe buýt, mà cả những phương tiện vận tải công cộng khác như: Xe buýt nhanh BRT, đường sắt đô thị nhằm cải thiện chất lượng phục vụ và tăng cường hiệu quả quản lý.
Hành khách đi xe buýt ngày càng giảm
Bên cạnh những nỗ lực đổi mới công nghệ, mở rộng mạng lưới phục vụ, như thừa nhận của lãnh đạo Transerco, lượng hành khách đi xe buýt ở Hà Nội đã giảm 5-6% so với cùng kỳ năm trước. Theo ông Nguyễn Hoàng Hải, nguyên nhân là do sự gia tăng phương tiện cá nhân và ùn tắc giao thông. Toàn thành phố hiện có hơn 5,5 triệu xe cá nhân (gần 500.000 ôtô và hơn 5 triệu xe máy). Bên cạnh đó là sự xuất hiện các loại hình vận tải khách mới như taxi Uber, Grab... có sức cạnh tranh. Nhiều sinh viên, học sinh có xu hướng sử dụng xe đạp điện ở những chặng đường ngắn. Đặc biệt, trên địa bàn đang có hàng chục công trình thi công kéo dài, gây cản trở giao thông như tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông, Nhổn - ga Hà Nội, vành đai 2 (Bưởi - Trường Chinh), vành đai 1 (Đông Mác - Kim Ngưu). Do thi công nên nhiều tuyến xe buýt bị giảm tần suất, hủy bỏ điểm dừng đỗ.
Về chủ quan, ông Hải cho rằng, chất lượng dịch vụ xe buýt hiện nay chưa đáp ứng nhu cầu của hành khách, nhiều xe cũ, hạ tầng nhà chờ chưa bảo đảm yêu cầu. Trong tổng số hơn 1.400 xe buýt đang hoạt động trên địa bàn Hà Nội chỉ có trên 53% phương tiện đạt tiêu chuẩn khí thải Euro III, hơn 70% tổng số xe buýt đang hoạt động có niên hạn sử dụng dưới 10 năm, còn khoảng 30% phương tiện là 10 năm và trên 10 năm. Hiện nay 100% xe buýt vẫn sử dụng nhiên liệu diesel. Nhiều xe buýt chạy trên đường xả khói đen kịp, khiến người tham gia giao thông lo ngại.
Về hệ thống nhà chờ, toàn thành phố hiện có 372 nhà chờ trong tổng số 2.175 điểm dừng xe buýt. Số nhà chờ hiện mới đạt 17% số điểm dừng. Trong đó có 24 nhà chờ đã xuống cấp, hư hỏng, cần được thay mới. Ông Vũ Văn Viện, Giám đốc Sở GTVT Hà Nội cho biết, hiện đã có bốn doanh nghiệp đề nghị xin được đầu tư nhà chờ xe buýt thông qua hình thức xã hội hóa và Thành phố đang rà soát lại các nhà chờ, đồng thời xây dựng lại mẫu mã, quy cách, quy chế quản lý để có sự đầu tư chuẩn mực hơn.
Ông Nguyễn Trọng Thông, Chủ tịch Hiệp hội vận tải hành khách công cộng TP Hà Nội cho rằng, trước đây, thành phố đã thực hiện thí điểm việc xã hội hóa xây dựng nhà chờ, tuy nhiện, sau khi triển khai, có những đơn vị tham gia xây dựng, nhưng không tiến hành duy tu, vệ sinh, nên nhà chờ xe buýt nhanh chóng xuống cấp, gây mất mỹ quan thành phố. Chẳng hạn, một số nhà chờ trên đường Xuân Thủy - Cầu Giấy được đầu tư theo hình thức xã hội hóa, doanh nghiệp gắn biển quảng cáo, nhưng do không được duy tu, duy trì, vệ sinh thường xuyên nên gây mất mỹ quan cả khu vực cửa ngõ phía tây thành phố. Do vậy, ông Thông cho rằng, khi triển khai xã hội hóa nhà chờ xe buýt, các cơ quan chức năng cần kiên quyết yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện các quy định, doanh nghiệp nào làm không đúng hợp đồng, cần mạnh dạn loại bỏ để nâng cao chất lượng các nhà chờ được xã hội hóa.