Với hơn 27 nghìn km đường sắt chuyên chở hơn 22,2 tỷ hành khách/năm, Nhật Bản là một trong những nước có tàu đúng giờ nhất thế giới, năm 2006, bình quân tàu Tokaido Shinkansen chỉ chậm 0,3 phút
Với hơn 27 nghìn km đường sắt chuyên chở hơn 22,2 tỷ hành khách/năm, Nhật Bản là một trong những nước có tàu đúng giờ nhất thế giới, năm 2006, bình quân tàu Tokaido Shinkansen chỉ chậm 0,3 phút
Tàu series 700 Shinkansen trên ga Shin-Osaka.
Nhật Bản là nước đi tiên phong về ĐS cao tốc với những "tàu viên đạn", tàu "Shinkansen", nối các thành phố lớn với tốc độ trên 300 km/h. Các tàu khác chạy trên các tuyến truyền thống "Zairaisen" với tốc độ cao nhất 160 km/h và phần lớn dưới 130 km/h.
ĐSNB chuyên chở 51,9 triệu tấn hàng hóa (23,2 tỷ tấn-km) trong năm tài khóa 2006.
Đa dạng mô hình khai thác ĐS: ngoài Tập đoàn JR còn có 16 công ty ĐS tư nhân lớn
Tập đoàn ĐSNB, thường gọi là Tập đoàn JR, là tập đoàn kế nghiệp của ĐS Quốc gia Nhật Bản (JNR), vận chuyển hành khách trên hầu hết các tuyến liên tỉnh và ĐS đô thị.
Sáu công ty vận tải hành khách của JR tuy phân chia theo khu vực, nhưng tàu đường dài thuộc khu vực này có thể chạy vào các khu vực khác. Vận tải hàng hóa do Công ty Hàng hóa ĐSNB, còn gọi là Công ty Hàng hóa JR, đảm nhiệm.
Ngoài Tập đoàn JR, còn có mười sáu công ty ĐS tư nhân lớn và các công ty ĐS khác, bao gồm các công ty liên kết giữa chính quyền địa phương và tư nhân, các công ty tư nhân nhỏ, các ĐS thuộc chính quyền thành phố.
ĐS ở Nhật Bản được chia theo hai loại chính: ĐS và tàu điện. ĐS được chia ra ba cấp: cấp 1, cấp 2 và cấp 3. Phần lớn ĐS doanh nghiệp Nhật Bản thuộc cấp 1.
ĐS doanh nghiệp cấp 2 bao gồm phần lớn các tuyến vận tải hàng và tuyến Tozai JR ở miền Tây.
ĐS doanh nghiệp cấp 3 như ĐS Vận tải nhanh Kobe và ĐS quận Aomori.
Ở Nhật Bản, hiệu lực của vé không phụ thuộc vào số lần chuyển tàu. Hành khách tàu đường dài không hạn chế số lần xuống dọc đường khi vẫn trong thời hạn hiệu lực của vé. Khi đi tàu hoặc toa chuyên dùng phải trả thêm tiền mua vé bổ sung.
Trừ một số tàu điện và tàu chạy đường quá ngắn sử dụng vé đồng hạng, còn giá vé đều thay đổi theo khoảng cách hoặc số khu vực tàu chạy qua. Trẻ nhỏ từ 6 đến 12 tuổi được giảm một nửa so với giá vé người lớn. Gần đây còn phát triển loại thẻ đi tàu lưu giá trị do những công ty vận tải ở các thành phố lớn phát hành như Suica, Pitapa.
Có nhiều loại phụ thu khi đi tàu của JR, như phụ thu tàu nhanh, tàu cao tốc, phụ thu đặt chỗ trước, phụ thu đi "Toa Xanh", phụ thu giường nằm. Tên tàu, tên tuyến do công ty vận tải đặt, số hiệu tàu chỉ dùng trong nội nghiệp. Các tàu chạy các tuyến ngoại ô và liên tỉnh có dừng đỗ ở một số nơi theo quy định. Tàu dừng ở tất cả mọi ga gọi là tàu địa phương. Tàu chạy nhanh hơn tàu địa phương là các tàu: tàu nhanh, tàu tốc hành và tàu tốc hành hữu hạn. Tàu tốc hành hữu hạn (Limited Express) nhanh hơn tàu tốc hành (Express). Các loại tàu trên còn được thêm các tiền tố như "bán" (semi), "nhanh" (rapid), ‘khu đoạn" hoặc "đô thị".... Tên tàu đường dài do công ty vận tải đặt. Vé đặt chỗ dùng tên tàu chứ không dùng số hiệu tàu, số hiệu tàu chỉ dùng trong nội nghiệp.
Tên tuyến và tên tàu do các công ty vận tải đặt. Trên nguyên tắc, mỗi đoạn đường chỉ có một tên. Tên tuyến được ghi rõ trên vé. Tên tuyến có thể là nơi đến hoặc một thành phố dọc tuyến, hoặc là tên một vùng, tên viết tắt của một tỉnh, một thành phố...
ĐSNB là một trong những ĐS đúng giờ nhất thế giới. Bình quân tàu chậm trên tuyến Tokaido Shinkansen, trong tài khóa 2006, chỉ là 0,3 phút. Khi tàu chậm trong vòng 5 phút, trưởng tàu thông báo và xin lỗi hành khách, đồng thời công ty vận tải cấp một giấy "chứng nhận chậm tàu". Hành khách Nhật Bản rất tin tưởng vào ĐS và họ cho rằng tàu chạy đúng giờ là điểu hiển nhiên. Khi tàu chậm từ một giờ trở lên, sự kiện đó phải được công bố trên báo chí.Ekiben
Sự lãng mạn của ĐSNB được thể hiện bằng một sản vật hết sức độc đáo là ekiben. Ở nhiều ga, người ta làm những bento đặc sản địa phương như hải sản, thịt hoặc rau, cùng với một khẩu phần cơm, tạo ra một bữa ăn hoàn chỉnh, đựng trong một hộp gỗ, ngày nay mặc dù bìa cứng hoặc nhựa đã trở nên phổ biến nhưng đôi đũa gỗ vẫn đi cùng với ekiben.
Theo ĐSO