Hoàn thiện pháp luật thanh tra liên ngành

Tại Khoản 3 Điều 19 Luật Thanh tra quy định: “Đối với vụ việc đặc biệt phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều cấp, nhiều ngành; căn cứ kế hoạch thanh tra, Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Giám đốc sở, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện ra quyết định thanh tra và thành lập Đoàn thanh tra liên ngành để thực hiện nhiệm vụ thanh tra” và Khoản 3 Điều 20: “Đối với vụ việc đặc biệt phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều cấp, nhiều ngành thì Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước ra quyết định thanh tra đột xuất và thành lập Đoàn thanh tra liên ngành để thực hiện nhiệm vụ thanh tra”. Như vậy, thanh tra liên ngành có thể được hiểu là một phương thức thực hiện thẩm quyền thanh tra của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước các cấp trong phạm vi quản lý nhà nước của mình. Trong thực tiễn, các cơ quan quản lý nhà nước đã tổ chức nhiều đoàn thanh tra liên ngành trong các lĩnh vực để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của quản lý.

Tuy nhiên, quy định pháp luật hiện hành về phương thức tiến hành thanh tra liên ngành mới chỉ dừng lại ở những quy định mang tính nguyên tắc mà chưa đi sâu làm rõ nhiều vấn đề có liên quan, chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn của hoạt động này như: căn cứ quyết định thành lập đoàn thanh tra liên ngành, vị trí pháp lý của các thành viên tham gia Đoàn thanh tra liên ngành; mối quan hệ giữa cơ quan chủ trì tiến hành thanh tra với cơ quan tham gia đoàn thanh tra liên ngành; vai trò của cơ quan tham gia đoàn thanh tra liên ngành đối với nội dung kết luận có liên quan đến ngành, lĩnh vực quản lý và đối với việc theo dõi, đôn đốc, tổ chức thực hiện kết luận thanh tra…Những vấn đề trên làm cho hoạt động thanh tra liên ngành trên thực tế của các cơ quan thanh tra không thống nhất và phát sinh nhiều vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện. Bên cạnh đó, theo quy định của Luật Thanh tra và các văn bản hướng dẫn thi hành, hệ thống các cơ quan thanh tra hiện nay bao gồm: Thanh tra Chính phủ, Thanh tra bộ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện và Thanh tra sở và các cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành (tổng cục, cục, chi cục). Sự phân định chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan thanh tra không phải lúc nào cũng rành mạch bởi các lĩnh vực quản lý nhà nước có sự liên quan đan xen lẫn nhau. Do vậy, quá trình thanh tra, còn có sự trùng lắp về nội dung và thời gian thanh tra, nhiều cơ quan thanh tra cùng tiến hành thanh tra một đối tượng thanh tra tại một thời điểm, điều này gây khó khăn nhất định cho hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân là đối tượng thanh tra. Ngày 16/5/2016, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 35/NQ-CP về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2020, trong đó yêu cầu thực hiện thanh tra, kiểm tra theo đúng quy định của pháp luật không quá 1 lần/năm, kết hợp thanh tra, kiểm tra liên ngành nhiều nội dung trong một đợt thanh tra, kiểm tra trừ trường hợp thanh tra, kiểm tra đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm pháp luật rõ ràng.

Như vậy, yêu cầu đặt ra là cần thiết phải phối hợp giữa các cơ quan trong hoạt động thanh tra nhằm giải quyết tổng thể, cùng lúc nhiều vấn đề của quản lý nhà nước, hạn chế những chồng chéo, trùng lặp, tạo điều kiện thuận lợi cho đối tượng thanh tra, nhất là doanh nghiệp, đồng thời đáp ứng yêu cầu của công cuộc cải cách hành chính.

Để làm rõ những vấn đề nêu trên, chúng ta cùng xem xét những vấn đề lý luận và thực tiễn của việc hoàn thiện pháp luật thanh tra liên ngành trong giai đoạn hiện nay trên cơ sở những nội dung sau:

1. Khái niệm thanh tra liên ngành

Hoạt động thanh tra theo quy định của Luật Thanh tra năm 2010 và các văn bản hướng dẫn thi hành bao gồm hoạt động thanh tra hành chính và hoạt động thanh tra chuyên ngành. Trong đó, thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn - kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực đó. Như vậy, pháp luật về thanh tra không đưa ra khái niệm về thanh tra liên ngành.

Vậy, Thanh tra liên ngành là gì? Thanh tra liên ngành là thanh tra hành chính hay thanh tra chuyên ngành?

Theo cách tiếp cận dễ hiểu nhất có thể hiểu: Thanh tra liên ngành là hoạt động thanh tra do thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền ra quyết định thanh tra theo kế hoạch thanh tra hoặc thanh tra đột xuất có sự tham gia của nhiều cơ quan quản lý nhà nước để giải quyết các vụ việc liên quan đến trách nhiệm quản lý của các cơ quan đó.

Như vậy, Thanh tra liên ngành là một phương thức thực hiện quyền thanh tra của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có sự phối hợp của các cơ quan quản lý các ngành, lĩnh vực do một cơ quan được giao chủ trì, các thành viên đoàn thanh tra được lấy từ hai hay nhiều ngành khác nhau nhằm đạt mục tiêu chung của cuộc thanh tra.

2. Quy định pháp luật thực định về thanh tra liên ngành

Về thẩm quyền thanh tra ban hành quyết định thanh tra liên ngành: theo quy định hiện hành thẩm quyền ra quyết định thanh tra liên ngành được pháp luật trao cho Bộ trưởng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Giám đốc sở, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện.

Về căn cứ ra quyết định thanh tra liên ngành: hoạt động thanh tra liên ngành được tiến hành trên cơ sở kế hoạch thanh tra hoặc được tiến hành thanh tra đột xuất khi phát hiện cơ quan, tổ chức, cá nhân có dấu hiệu vi phạm pháp luật; theo yêu cầu của việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng hoặc do thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp giao.

Nội dung thanh tra liên ngành: theo quy định hiện hành là những vụ việc đặc biệt phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều cấp, nhiều ngành.

Trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra liên ngành: hoạt động thanh tra liên ngành tuân thủ trình tự, thủ tục, thẩm quyền được quy định tại Luật Thanh tra, các nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật Thanh tra và Thông tư hướng dẫn có liên quan.

3. Thực trạng hoạt động thanh tra liên ngành hiện nay

- Về thẩm quyền ban hành quyết định thanh tra liên ngành: qua nắm tình hình tại một số địa phương, hoạt động thanh tra liên ngành được tiến hành khá thường xuyên, đặc biệt là ở cấp tỉnh. Đoàn thanh tra liên ngành do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập thường giao cho thanh tra tỉnh chủ trì và có sự tham gia của các sở, ngành liên quan. Việc thành lập đoàn thanh tra liên ngành về cơ bản thường do cơ quan thanh tra cấp tỉnh chủ động tham mưu và đề xuất với chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh.

- Về nội dung thanh tra tập trung chủ yếu ở một số lĩnh vực nóng, phức tạp: tài chính, đất đai, công thương, y tế, vệ sinh an toàn thực phẩm…

- Về trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra liên ngành: Thực tiễn, thanh tra các bộ, ngành, địa phương cũng áp dụng trình tự thủ tục thanh tra hành chính trong họat động thanh tra liên ngành. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp hoạt động liên ngành trên thực tế không áp dụng trình tự, thủ tục thanh tra hành chính, nhất là những hoạt động kiểm tra mang tính chuyên ngành như kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm tra kinh doanh văn hóa phẩm...

- Về việc giám sát hoạt động của Đoàn thanh tra liên ngành: theo tinh thần chung của pháp luật hiện hành thì người ra quyết định thanh tra thực hiện việc giám sát hoặc giao cho Tổ giám sát, công chức thực hiện giám sát hoạt động Đoàn thanh tra liên ngành. Thực tiễn hoạt động giám sát tại các địa phương, hoạt động giám sát đối với Đoàn thanh tra liên ngành thường được thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước giao cho thủ trưởng cơ quan thanh tra nhà nước tiến hành hoạt động giám sát.

- Về việc thực hiện kết luận thanh tra liên ngành: do đặc thù hoạt động thanh tra liên ngành do thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước quyết định thành lập đoàn và kết luận. Do vậy, kết luận thanh tra thường được các cơ quan,tổ chức, cá nhân có trách nhiệm thực hiện ngay không cần phải có văn bản chỉ đạo việc thực hiện kết luận như những kết luận thanh tra do cơ quan thanh tra ra quyết định và kết luận. Hơn nữa, kết luận liên ngành thanh tra do thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước ban hành nên thường có hiệu lực cao và đối tượng phải thi hành thường là cấp dưới nên việc chấp hành kết luận thanh tra thường được thực thi nghiêm túc hơn, hiệu quả cao hơn.

4. Đánh giá thực trạng pháp luật và thực hiện pháp luật thanh tra liên ngành

a) Những kết quả đạt được và ưu điểm của hoạt động thanh tra liên ngành

- Việc thành lập và triển khai hoạt động thanh tra liên ngành đã giúp nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, giúp cho kết quả thanh tra phát hiện được nhiều sai phạm, chỉ ra những hạn chế, bất cập trong việc triển khai thực hiện các chính sách, pháp luật của nhà nước. Hoạt động thanh tra liên ngành đã thu hút được nhiều cán bộ, công chức có chuyên môn sâu công tác ở những ngành, lĩnh vực khác nhau tham gia vào Đoàn thanh tra.

- Kết quả của các cuộc thanh tra liên ngành, giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước đánh giá những vấn đề có tính liên ngành được toàn diện, đầy đủ từ đó nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực đời sống kinh tế xã hội nói chung và những vấn đề có tính liên ngành nói riêng.

- Hoạt động thanh tra liên ngành giúp nâng cao công tác phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong công tác thanh tra cũng như phối hợp trong việc thực hiện các kết luận, kiến nghị. Tăng cường trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ nói chung và việc phối hợp trong việc giải quyết các kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo mang tính liên ngành nói riêng.

- Hoạt động thanh tra liên ngành giúp giải quyết có hiệu quả những hạn chế, bất cập trong công tác thanh tra của các cơ quan thanh tra các bộ và thanh tra các cấp, nhất là hạn chế về việc thiếu vắng những cán bộ có trình độ chuyên môn sâu trong một số lĩnh vực tại các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính.

- Hoạt động thanh tra liên ngành đã giúp hạn chế tình trạng chồng chéo trong việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra của các cơ quan thanh tra nhà nước nói chung và chồng chéo trong hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước với các cơ quan có chức năng kiểm tra, kiểm toán khác.

- Hoạt động thanh tra liên ngành giúp tiết kiệm thời gian, công sức, tiền bạc cho các cơ quan nhà nước, tránh phiền hà cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân là đối tượng thanh tra.

- Tăng cường ý thức trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành trong công tác quản lý nhà nước của mình. Hoạt động thanh tra chuyên ngành cũng giúp cho các cơ quan chuyên ngành thấy được những hạn chế, bất cập trong công tác quản lý nhà nước của mình từ đó có biện pháp khắc phục phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện nhiệm vụ công vụ của mình cũng như nâng cao hiệu quả công tác tham mưu cho các cơ quan quản lý nhà nước các cấp.

b) Những hạn chế, bất cập về pháp luật việc thực hiện pháp luật về thanh tra liên ngành

- Pháp luật hiện hành xác định việc thành lập Đoàn thanh tra liên ngành chỉ trong những trường hợp vụ việc đặc biệt phức tạp liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước của nhiều ngành, lĩnh vực. Tuy nhiên, pháp luật lại chưa đưa ra tiêu chí để xác định thế nào là vụ việc phức tạp. Việc đánh giá vụ việc phức tạp phụ thuộc vào ý chí chủ quan của các cơ quan tham mưu và người ra quyết định thanh tra. Do vậy, việc thành lập Đoàn thanh tra liên ngành có lúc, có nơi còn tùy tiện, không thống nhất.

- Quy định pháp luật về các căn cứ thành lập Đoàn thanh tra liên ngành tiến hành hoạt động thanh tra còn hạn chế, mới chỉ dừng lại ở những vụ việc đặc biệt phức tạp có liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực. Tuy nhiên, cần phải mở rộng các trường hợp thành lập đoàn thanh tra liên ngành, nhất là những trường hợp cần giải quyết những vấn đề liên ngành, hạn chế chồng chéo trong hoạt động thanh tra.

- Về việc phối hợp thành lập Đoàn liên ngành: trong hoạt động thanh tra liên ngành, các cơ quan thanh tra thường được giao chủ trì và các cơ quan nhà nước khác phối hợp. Thời gian qua, việc phối hợp trong việc cử người tham gia Đoàn thanh tra liên ngành cũng gặp một số khó khăn do các cơ quan tham gia chưa nhận thức được hết vai trò, trách nhiệm của mình trong hoạt động thanh tra liên ngành nên nhiều trường hợp cử cán bộ không đủ năng lực, trình độ tham gia Đoàn thanh tra, làm giảm hiệu quả của hoạt động thanh tra liên ngành.

- Vai trò, trách nhiệm của cơ quan có thành viên tham gia Đoàn liên ngành chưa được phát huy đúng mức: Thanh tra liên ngành bao gồm nhiều thành viên đại diện từ các cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực khác nhau, tuy nhiên vai trò, trách nhiệm của các thành viên của các cơ quan được cử tham gia Đoàn liên ngành chưa được đề cao, chưa được xác định rõ nét với tư cách là đại diện cho cơ quan cử thành viên. Quá trình kết luận về nội dung liên quan đến ngành, lĩnh vực, xây dựng Báo cáo kết quả thanh tra, dự thảo kết luận thanh tra chưa có quy định bắt buộc phải lấy ý kiến tham gia của các cơ quan cử thành viên. Do vậy, vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực tham gia Đoàn thanh tra cũng chưa được phát huy đúng mức.Vì vậy, trong nhiều trường hợp, kết quả thanh tra liên ngành không có nhiều sự khác biệt so với một cuộc thanh tra thông thường, nên không phát huy được yếu tố liên ngành.

- Hiện nay, theo quy định tại Nghị định số 86/2011/NĐ-CP, hoạt động thanh tra liên ngành thuộc hoạt động thanh tra hành chính, do thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước ban hành quyết định thanh tra và chỉ đạo hoạt động. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, hoạt động thanh tra liên ngành không chỉ xảy ra trong hoạt động thanh tra hành chính (hoạt động thanh tra hướng vào bộ máy) mà cũng được thực hiện rất thường xuyên trong hoạt động thanh tra chuyên ngành (hoạt động thanh tra hướng tới các đối tượng quản lý bên ngoài bộ máy), nhất là những lĩnh vực liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều ngành. Tuy nhiên, các văn bản pháp luật hiện hành chưa đề cập đến vấn đề này.

c) Nguyên nhân những hạn chế, bất cập

* Nguyên nhân khách quan

- Quy định pháp luật chưa hoàn thiện ;

- Có sự chồng chéo trong hoạt động quản lý nhà nước của các cơ quan nhà nước ;

- Tổ chức thanh tra - thanh tra chuyên ngành còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập, nhất là lực lượng thanh tra chuyên ngành còn thiếu về số lượng và hạn chế về chất lượng ;

- Điều kiện cơ sở vật chất, điều kiện làm việc của các cơ quan thanh tra còn nhiều khó khăn ;

- Quá trình chuyển đổi nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm phát sinh nhiều quan hệ mới chưa được pháp luật điều chỉnh hoặc chậm được điều chỉnh, hoạt động quản lý nhà nước nhà nước còn nhiều yếu kém nên làm phát sinh nhiều tiêu cực, tham nhũng;

- Quá trình hoàn thiện bộ máy nhà nước có sự điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước, có tình trạng chồng chéo trong hoạt động của các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, nhưng sự phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ chưa thực sự chặt chẽ ;

* Nguyên nhân chủ quan

- Thủ trưởng các cơ quan nhà nước chưa quan tâm đúng mức đến công tác thanh tra nói chung và sự phối hợp với nhau trong việc thực hiện các Đoàn thanh tra liên ngành nói riêng.

- Việc áp dụng pháp luật thanh tra liên ngành còn thiếu thống nhất do nhận thức pháp luật và do những nguyên nhân khách quan về mặt pháp luật chưa quy định rõ ràng, đầy đủ về thanh tra liên ngành.

- Các cơ quan thanh tra, nhất là Thanh tra Chính phủ chưa sát sao, theo dõi, tổng kết thực tiễn để có sự hướng dẫn thống nhất trong việc thực hiện những quy định về thanh tra liên ngành.

- Năng lực, trình độ của đội ngũ công chức làm công tác thanh tra trong các cơ quan thanh tra nhà nước còn hạn chế.

- Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về thanh tra chưa được thực hiện có hiệu quả.

5. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra liên ngành trong giai đoạn hiện nay

Để hoàn thiện pháp luật về thanh tra liên ngành, trên cơ sở những đánh giá về thực trạng pháp luật liên ngành và những bất cập đang đặt ra hiện nay, chúng tôi xin đưa ra một số giải pháp sau:

Cần sửa đổi Luật Thanh tra năm 2010 theo hướng bổ sung một số quy định cơ bản về thanh tra liên ngành làm cơ sở pháp lý cho hoạt động này như: khái niệm thanh tra liên ngành, căn cứ thành lập Đoàn thanh tra liên ngành, thẩm quyền ban hành quyết định thanh tra liên ngành, Đoàn thanh tra liên ngành; kết luận thanh tra liên ngành…Trên cơ sở những quy định mang tính nguyên tắc nói trên của Luật Thanh tra, cần ban hành một văn bản quy phạm quy định riêng về hoạt động thanh tra liên ngành để quy định chi tiết và hướng dẫn cụ thể về những nội dung có liên quan, cụ thể như sau:

- Về căn cứ ra quyết định thanh tra liên ngành: Hiện nay, quy định pháp luật về các trường hợp thành lập Đoàn thanh tra liên ngành tiến hành hoạt động thanh tra còn hạn chế, mới chỉ dừng lại ở những vụ việc đặc biệt phức tạp có liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực. Cần phải mở rộng các trường hợp thành lập đoàn thanh tra liên ngành, nhất là những trường hợp cần giải quyết tổng thể nhiều vấn đề thuộc quản lý của nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau, để hạn chế chồng chéo trong hoạt động thanh tra thì Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước có thể thống nhất với các cơ quan, đơn vị thuộc quyền quản lý của mình để tổ chức thanh tra liên ngành.

- Xác định thẩm quyền ban hành quyết định thanh tra liên ngành: Hiện nay, Nghị định số 86/2011/NĐ-CP quy định thẩm quyền ban hành quyết định thanh tra liên ngành là Bộ trưởng, Giám đốc Sở, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện. Tuy nhiên, với những vụ việc đặc biệt phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều cơ quan Trung ương thì lại chưa có quy định. Thiết nghĩ cần mở rộng thẩm quyền ra quyết định thanh tra liên ngành, theo đó Tổng Thanh tra Chính phủ cũng có quyền thành lập đoàn thanh tra liên ngành khi được Thủ tướng Chính phủ giao để tiến hành thanh tra ở diện rộng với những vụ việc đặc biệt phức tạp liên quan đến nhiều lĩnh vực quản lý nhà nước thuộc trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương.

- Về tính chất của hoạt động thanh tra liên ngành: Theo pháp luật quy định hiện nay, hoạt động thanh tra liên ngành được hiểu là hoạt động thanh tra hành chính. Tuy nhiên, trong thực tiễn, hoạt động thanh tra liên ngành không chỉ được thực hiện đối với hoạt động thanh tra hành chính (hoạt động thanh tra hướng vào bộ máy) mà còn được thực hiện đối với hoạt động thanh tra chuyên ngành (hoạt động thanh tra hướng tới các đối tượng quản lý bên ngoài bộ máy), nhất là những lĩnh vực thuộc quản lý của nhiều ngành. Do vậy, vấn đề này cần được ghi nhận và điều chỉnh trong các văn bản pháp luật.

- Về thành phần tham gia Đoàn thanh tra liên ngành: bao gồm đại diện của nhiều cơ quan quản lý khác nhau. Do đó, phải quy định rõ vị trí, vai trò của các thành viên tham gia Đoàn thanh tra liên ngành và vai trò, vị trí của cơ quan có thành viên tham gia Đoàn thanh tra liên ngành. Trên cơ sở đó, các định trách nhiệm của các thành viên, trách nhiệm của cơ quan cử người tham gia đoàn thanh tra. Qua đó, sẽ nâng cao trách nhiệm pháp lý và phát huy vai trò của của các thành viên cũng như của các cơ quan tham gia Đoàn thanh tra liên ngành.

- Về trình tự, thủ tục tiến hành cuộc thanh tra liên ngành: Đoàn thanh tra liên ngành có sự tham gia của đại diện các cơ quan khác nhau. Do đó, ở một số giai đoạn trong trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra có những điểm khác biệt nhất định, cần phải có những quy định riêng để đảm bảo tính đặc thù này. Cụ thể: trong việc xây dựng kế hoạch tiến hành thanh tra cần gửi lấy ý kiến của cơ quan tham gia đoàn liên ngành; việc thực hiện chế độ thông tin, báo cáo của thành viên được cử với cơ quan quản lý trực tiếp, hay trường hợp phải thay đổi thành viên đoàn thanh tra…

- Về giám sát đối với cuộc thanh tra liên ngành: Nội dung, phương thức giám sát của Thủ trưởng cơ quan đối với thành viên do mình quản lý được cử tham gia Đoàn liên ngành cũng cần có sự khác biệt so với Đoàn thanh tra thông thường: nội dung giám sát phải sâu hơn chứ không chỉ dừng lại ở việc giám sát tiến độ; phương thức giám sát phải hiệu quả hơn…

- Về báo cáo kết quả thanh tra và kết luận thanh tra liên ngành: Đối với báo cáo kết quả thanh tra liên ngành và kết luận thanh tra liên ngành, cần quy định phải lấy ý kiến của cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực tham gia Đoàn thanh tra đối với nội dung có liên quan như một trình tự, thủ tục bắt buộc, quy định việc xử lý trong trường hợp có ý kiến khác nhau giữa Trưởng đoàn thanh tra với cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực tham gia đoàn thanh tra. Đồng thời, trong việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra liên ngành, cũng cần quy định trách nhiệm của cơ quan quản lý ngành, lĩnh vực đã tham gia đoàn liên ngành.

6. Một số kiến nghị, đề xuất

Như vậy, hoạt động thanh tra liên ngành thực sự có vai trò, ý nghĩa rất quan trọng trong việc xem xét, đánh giá và xử lý những vụ việc đặc biệt phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý của nhiều cấp, nhiều ngành hoặc những trường hợp cần xem xét, đánh giá tổng thể nhiều vấn đề nhằm tránh chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, đáp ứng yêu cầu đặt ra trong thực tiễn công tác thanh tra, góp phần tích cực vào công cuộc cải cách hành chính hiện nay. Để khắc phục những hạn chế, vướng mắc như đã phân tích ở các phần trên, kiến nghị:

Một là, trong kế hoạch tổng kết thực hiện Luật Thanh tra thời gian tới, Thanh tra Chính phủ cần chỉ đạo tổng kết, đánh giá toàn diện về thực trạng thực hiện hoạt động thanh tra liên ngành tại các bộ ngành, địa phương, nắm bắt đầy đủ, toàn diện những khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn để có cơ sở đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về thanh tra liên ngành.

Hai là, Thanh tra Chính phủ tham mưu với Chính phủ đề xuất Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật thanh tra trong đó có nội dung liên quan đến Thanh tra liên ngành. Theo đó, Luật thanh tra cần quy định một số vấn đề chung làm cơ sở cho hoạt động thanh tra liên ngành: căn cứ quyết định thanh tra liên ngành, thẩm quyền ra quyết định thanh tra liên ngành, hoạt động thanh tra liên ngành, kết luận thanh tra liên ngành, trách nhiệm của các cơ quan tham gia Đoàn thanh tra liên ngành...và giao cơ quan có thẩm quyền quy định chi tiết các nội dung có liên quan như đã phân tích ở các phần trên bằng một văn bản quy phạm pháp luật riêng.

Ba là,  Thanh tra Chính phủ nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Thông tư giám sát hoạt động Đoàn thanh tra trong đó có tính đến yếu tố đặc thù của Đoàn thanh tra liên ngành, đặc biệt chú ý đến vai trò, nội dung và phương thức giám sát của thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp thành viên Đoàn thanh tra liên ngành để đảm bảo sự giám sát phù hợp, hiệu quả.

Bốn là,  Các bộ, ngành cần có xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu đối với đội ngũ công chức làm công tác thanh tra để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về thanh tra và pháp luật về quản lý trong các lĩnh vực cho đội ngũ cán bộ, công chức và các đối tượng quản lý để nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, tăng cường pháp chế, đảm bảo kỷ luật, kỷ cương trong quản lý nhà nước.

Năm là, Các bộ, ngành quản lý những lĩnh vực thường xuyên có liên quan, đan xen lẫn nhau (nông nghiệp - y tế - công thương - công an...) cần nghiên cứu xây dựng Quy chế phối hợp trong hoạt động nhằm thực hiện có hiệu quả hoạt động thanh tra liên ngành, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong những lĩnh vực liên quan./.

TS. Nguyễn Văn Tuấn - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế- Thanh tra Chính phủ/Viện Khoa học Thanh tra