Cảng vụ Đường thuỷ nội địa được giao nhiệm vụ thực hiện chức năng quản lý nhà nước chuyên ngành về GTVT, đường thủy nội địa (ĐTNĐ) tại cảng, bến thuỷ nội địa nhằm đảm bảo việc chấp hành các qui định của pháp luật về trật tự an toàn giao thông ĐTNĐ và phòng ngừa ô nhiễm môi trường. Trong những năm qua, Cảng vụ ĐTNĐ đã góp phần tạo nên sự chuyển biến tích cực nâng cao ý thức của người tham gia hoạt động sông nước chấp hành những quy định về đảm bảo trật tự ATGT ĐTNĐ, đồng thời cũng tác động ngăn chặn phòng ngừa và kiềm chế các tai nạn giao thông ĐTNĐ tạo điều kiện để hoạt động giao thông ĐTNĐ được đảm bảo an toàn thông suốt và không ngừng phát triển.
Thực trạng: Cảng, bến theo kiểu "trăm hoa đua nở"
Theo số liệu thống kê của cơ quan chức năng, hiện cả nước có 5.611 cảng, bến thủy, trong đó chiếm tới 91% là cảng, bến hàng hoá; 7% là cảng, bến hành khách và 2% là loại bến khác cùng hàng ngàn bến khách ngang sông. Nhờ có hệ thống cảng, bến này mà các loại hàng hoá phục vụ dân sinh, phát triển kinh tế - xã hội ngày càng thuận lợi hơn.
Sản lượng vận tải thủy hàng năm luôn chiếm từ 35% đến 40% tổng sản lượng vận tải nội địa của toàn ngành GTVT. Ngày nay, một số cảng đã được đầu tư xây dựng với quy mô lớn, trang bị những loại máy móc, thiết bị xếp dỡ hàng hoá hiện đại có thể tiếp nhận phương tiện, tàu biển trong và ngoài nước có trọng tải lớn ra, vào hoạt động xếp dỡ hàng hoá, nhưng những cảng như thế này có số lượng không đáng kể.
Các cảng, bến thủy nội địa còn lại cũng như các kết cấu cơ sở hạ tầng giao thông ĐTNĐ khác phần lớn đều được đầu tư xây dựng nhưng sự đầu tư vẫn ở mức khiêm tốn mà chủ yếu vẫn dựa vào địa hình tự nhiên. Hơn nữa, ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông đường thủy còn hạn chế và không đồng đều.
Từ những lý do trên, đã dẫn đến tình trạng phương tiện không đăng ký, đăng kiểm, chở quá tải, không trang bị đầy đủ các dụng cụ cứu sinh, cứu hộ, người điều khiển không có bằng, chứng chỉ chuyên môn còn tồn tại khá phổ biến. Mặt khác, những năm gần đây, dưới tác động của cơ chế thị trường, đã làm bùng nổ các loại phương tiện thủy và kéo theo sự bùng phát của các loại cảng, bến thủy nội địa theo kiểu “trăm hoa đua nở”, “mạnh ai - người ấy làm” đã và đang đẩy nguy cơ mất ATGT ĐTNĐ lên cao. Trong đó, nổi cộm nhất là tình trạng mở bến, bãi tùy tiện, trái phép đang trở thành “căn bệnh” khó chữa hiện nay.
Nâng cao chất lượng cảng vụ viên
Kể từ năm 1996 lực lượng cảng vụ ĐTNĐ đã chính thức được thành lập từ Trung ương đến địa phương. Sau hơn 10 năm xây dựng và phát triển, đến nay tổ chức của lực lượng Cảng vụ ĐTNĐ đã có 60 đại diện cảng vụ ĐTNĐ cùng hàng chục Tổ cảng vụ với đội ngũ gồm 612 cán bộ, cảng vụ viên.
Nhờ kịp thời triển khai tổ chức và hoạt động của lực lượng cảng vụ ĐTNĐ, thời gian qua công tác đảm bảo ATGT ĐTNĐ đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhất là từ sau ngày Luật Giao thông đường thủy nội địa chính thức có hiệu lực. Điều đó được thể hiện ở chỗ, hoạt động vận tải thủy đã có những chuyển biến rõ rệt và đang từng bước đi từ không đến có.
Từ chỗ, số lượng các cảng, bến không phép có tỉ lệ cao nay đã thực hiện nghiêm chỉnh việc mở bến và cấp phép của cơ quan chức năng, có đủ vùng nước neo đậu chờ làm hàng, có phao giới hạn phạm vi vùng nước của cảng, bến.
Các bến cóc, bến dù (không phép) ngày càng giảm. Nhiều chủ cảng bến, chủ phương tiện đã có ý thức và tự giác chấp hành các qui định về đảm bảo an toàn cho phương tiện và hàng hoá. Phương tiện được đăng ký, đăng kiểm; trang bị đầy đủ các dụng cụ phòng chống cháy, nổ, dụng cụ chống va, trôi, cứu đắm, chìm phương tiện.
Để thực hiện được mục tiêu đó, những năm qua các cảng vụ ĐTNĐ đã không ngừng tự đổi mới vươn lên.
Trong đó các hội thi cảng vụ viên giỏi là một trong số hàng loạt các biện pháp được các Cảng vụ hết sức quan tâm thực hiện. Các hội thi mở ra không chỉ nhằm nâng cao trình độ học vấn, trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho các cảng vụ viên mà còn tạo điều kiện để không ngừng rèn luyện, trau dồi, tu dưỡng nâng cao phẩm chất đạo đức và trách nhiệm trong quá trình thực thi công vụ.
Qua 3 hội thi (lần thứ nhất, tổ chức vào năm 2002; lần thứ hai, tổ chức vào năm 2005; lần thứ ba, tổ chức vào năm 2007), kết quả, hội thi lần thứ ba đã thu hút được 30 cảng vụ viên đạt thành tích cao trong cuộc thi cấp cơ sở thuộc 4 Cảng vụ ĐTNĐ Trung ương và 2 Cảng vụ ĐTNĐ địa phương (Hội thi lần thứ nhất không có Cảng vụ ĐTNĐ địa phương tham gia).
Ban Giám khảo đã lựa chọn được 5 cảng vụ viên xuất sắc, 18 cảng vụ viên giỏi, không có cảng vụ viên nào xếp loại yếu. Theo đánh giá của Ban tổ chức, Hội thi cảng vụ viên giỏi không những thu hút được đông đảo các cảng vụ viên (thí sinh) tham gia mà chất lượng của các thí sinh lần này còn cao hơn hội thi trước rất nhiều.
Điều đó được thể hiện ở chỗ, mặc dù số lượng câu hỏi nhiều hơn, phạm vi kiến thức mở rộng hơn, hình thức thi phong phú hơn và thang điểm cũng được qui định chặt chẽ hơn, nhưng các thí sinh vẫn dễ dàng vượt qua, trong đó chiếm tới 76% giỏi và xuất sắc. Qua đó có thể thấy, các đơn vị Cảng vụ ĐTNĐ từ Trung ương đến địa phương đã rất coi trọng đến hội thi.
Tuy nhiên, để nâng cao hơn nữa chất lượng của các hội thi lần sau, các cảng vụ cần quan tâm hơn nữa đến công tác tuyển dụng, bố trí cán bộ cho phù hợp sức khoẻ, trình độ chuyên môn, đặc biệt là những cảng vụ viên mới vào nghề để họ có điều kiện học tập, rèn luyện tu dưỡng để hoàn thiện mình và sẵn sàng tham gia các hội thi do ngành tổ chức.
Hy vọng những thí sinh đã tham gia qua các hội thi luôn giữ vững và phát huy hết khả năng để trở thành những cảng vụ viên tiêu biểu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao và luôn đi đầu trong mọi lĩnh vực công tác.
Đặc biệt là họ sẽ vận dụng ngay những kiến thức của mình vào thực tế hàng ngày của các cảng vụ viên, từ việc kiểm tra, giám sát hoạt động của các phương tiện khi ra, vào cảng, bến đến việc thụ lý hồ sơ và giải quyết thủ tục cho các phương tiện một cách nhanh chóng, chính xác, kịp thời, rút ngắn thời gian và không gây phiền hà cho nhân dân; xứng đáng với niềm tin của nhân dân trên mặt trận đảm bảo an toàn giao thông ĐTNĐ ngay từ đầu cảng, bến./.
TS. Trần Đắc Sửu - Cục trưởng Cục Đường sông Việt Nam