Thực hiện nhiệm vụ của Bộ trưởng Bộ GTVT giao (Quyết định số 2144/QĐ - BGTVT ngày 29-9-2011) xây dựng và thực hiện đề án tổ chức vận chuyển container bằng đường sắt nhằm giảm tải cho hệ thống đường bộ, ngày 18-10-2011, Chủ tịch HĐTV ĐSVN đã ký Quyết định 1015/QĐ-ĐS thành lập Ban chỉ đạo xây dựng và thực hiện "Đề án tổ chức vận tải container bằng đường sắt nhằm giảm tải cho đường bộ".
Để đề án sớm đi vào hiện thực, ĐSVN đang gấp rút, tích cực phối hợp với Tổng cục Đường bộ Việt Nam, Viện Chiến lược và Phát triển GTVT (Bộ GTVT), Công ty Vinalinnes Logistic... nghiên cứu, khảo sát, đánh giá năng lực vận chuyển hiện có, năng lực chạy tàu, năng lực thông qua, kho bãi, năng lực xếp dỡ... trên tuyến ĐS Hải Phòng - Yên Viên - Lào Cai; điều tra, dự báo khối lượng vận chuyển container quá tải trọng kỹ thuật cầu đường bộ dọc theo các tuyến ĐS...
Theo thống kê, trên QL5 mỗi ngày có trên 1000 xe ô tô quá tải hoạt động, chiếm tỷ lệ đến 30% xe lưu thông, trong đó có nhiều xe tổng trọng tải lên tới 80 tấn (gấp gần 2 lần 1 toa xe hàng của ĐS). Qua kiểm tra, có xe ô tô chở tới 54 tấn trên 1 trục sau, quá tải tới 200%. Chỉ tính riêng từ đầu năm 2011 đến nay, riêng đoạn từ Hưng Yên tới Hải Phòng, mật độ phương tiện giao thông đường bộ đã gia tăng trên 11,5%, trong đó chủ yếu là xe chở container, xe tải nặng, quá khổ, quá nặng.
Ông Đàm Xuân Lũy, Giám đốc Sở GTVT Hải Phòng cho biết: Việc lắp đặt trạm cân trên tuyến QL5 là rất cấp thiết, bởi hiện nay, hầu hết các phương tiện đều quá tải. Có những chuyến xe tổng trọng tới hơn 100 tấn nhưng vẫn tham gia giao thông. Mặc dù việc tuần tra kiểm soát của lực lượng chức năng chủ yếu là CSGT vẫn được triển khai nhưng do thiếu về thiết bị, con người nên hiệu quả không cao. Vừa qua, Sở GTVT Hải Phòng đã phối hợp với Tổng cục Đường bộ Việt Nam tổ chức khảo sát và đi đến thống nhất sẽ đặt trạm cân xe ô tô tại địa điểm cuối thành phố Hải Phòng vị trí giáp với Hải Dương. Tại khu vực này chỉ có duy nhất tuyến QL5 là độc đạo nên các phương tiện bắt buộc phải qua trạm cân. Chủ trương lắp trạm cân trên QL5 rất được lãnh đạo thành phố Hải Phòng rất ủng hộ nên công tác triển khai hết sức thuận lợi.
Trên QL70, đoạn Yên Bái - Lào Cai, mỗi ngày có trên 1000 lượt xe ô tô có tải trọng trên 30 tấn qua lại. Lượng xe ô tô quá tải trọng cho phép cũng tăng nhanh khiến cho tuyến đường này nhanh chóng xuống cấp nên việc triển khai lắp trạm cân xe ô tô, xe đầu kéo chuyên chở container ... trên QL70 cũng rất cần khẩn trương triển khai. Sở GTVT tỉnh Lào Cai đang tích cực phối hợp với Tổng cục Đường bộ Việt Nam tổ chức khảo sát và thống nhất địa điểm đặt trạm cân tại thị trấn Phố Ràng (huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai), vị trí trạm cân cách thành phố Lào Cai khoảng 75 km về hướng Tây Bắc, địa điểm này không có các đường nhánh nên các phương tiện đường bộ không "né" trạm cân được
Khu vực phía Bắc sông Hồng có 2 cảng biển hiện nay là Cảng Hải Phòng và Cảng Cái Lân. Hiện Cảng Hải Phòng là cảng có hệ thống đường sắt được nối với đường sắt quốc gia. Cảng Cái Lân đang xây dựng, hệ thống đường sắt trong cảng cũng như tuyến đường sắt quốc gia (Yên Viên - Hạ Long) đang trong giai đoạn xây dựng và cải tạo lại, dự kiến năm 2014 mới hoàn thành. Theo đề xuất tại Đề án tổ chức vận tải CNT bằng đường sắt nhằm giảm tải cho đường bộ, tuyến đường sắt vận chuyển container nhằm giảm tải cho đường bộ là các tuyến đường sắt phía Bắc sông Hồng có kết nối với cảng Hải Phòng, cụ thể: Tuyến Hải Phòng - Lào Cai và tuyến Hải Phòng - Yên Viên. Hiện tại, Cảng Hải Phòng là cảng biển duy nhất có hệ thống đường sắt nối liền với hệ thống đường sắt quốc gia. Năm 2010, sản lượng HH thông qua Cảng Hải Phòng đã tăng gấp đôi so với năm 2000 (năm 2000 lượng HH qua cảng là 7 triệu 646 ngàn tấn, năm 2010 là 15 triệu 655 ngàn tấn). Cùng với lượng HH tăng cao qua Cảng Hải Phòng, sản lượng HH vận tải bằng container cũng tăng mạnh. Nếu năm 2000, lượng container qua cảng mới chỉ đạt 200.000 teu, thì đến năm 2010 đã đạt xấp xỉ 1000.000 teu. Dự kiến năm 2011, sản lượng container thông qua cảng Hải Phòng đạt khoảng 1,2 triệu teu (bình quân 3.300 teu/ngày/đêm) và mức độ tăng trưởng bình quân khoảng 15 - 20%. Với số lượng lớn như vậy, trong khi cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được nhu cầu vận tải nên đã tạo sức ép rất lớn lên vận tải đường bộ, hàng hóa vận chuyển bằng container thêm ách tắc tại cảng...
Có thể nhận thấy, ưu điểm của việc vận chuyển container bằng ĐS là vận chuyển được khối lượng hàng hóa lớn, ổn định, hạn chế được tai nạn, chi phí thấp, hạn chế tác hại tới môi trường. Hạn chế của vận chuyển bằng đường sắt là không đáp ứng được vận tải từ kho tới kho. Với 1 đoàn tàu hàng chuyên chở container của ĐSVN từ Lào Cai đi Hải Phòng (và ngược lại) chở được 32 teu (10 toa xe chở 2 container 20 feet và 6 toa xe chở 1 container 40 feet), tương đương với khoảng 20 xe ô tô. Chỉ cần đường sắt vận chuyển được khoảng 10% (khoảng 330 teu/ngày đêm) thì sẽ giảm tương đương 200 lượt xe ô tô chạy qua QL5. Hiện nay, bình quân mỗi ngày Ga Hải Phòng phục vụ vận chuyển khoảng 50 teu/ngày đêm.
Ông Trần Duy Luân - Tổng giám đốc Công ty Vận tải hàng hóa đường sắt cho biết: hiện tỷ trọng vận chuyển container trên đường sắt còn khiêm tốn, trong khi năng lực có thể đảm đương vận chuyển hơn 100 container/ngày với cơ sở hạ tầng hiện tại.
Hiện nay, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đang gấp rút hoàn thiện các thủ tục về đầu tư, thiết kế, lựa chọn nhà thầu... Dự kiến, việc lắp đặt các trạm cân trên QL5 và QL70 sẽ được áp dụng theo hướng công nghệ hiện đại, tăng cường kiểm soát hoạt động, hạn chế tiêu cực trong vận hành, khai thác. Hai trạm cân trên QL5 và QL70 cũng sẽ nằm trong quy hoạch chung hệ thống trạm cân trên toàn quốc. Theo chỉ đạo của Bộ GTVT, việc lắp đặt các trạm cân sẽ được thực hiện trong những tháng cuối năm 2011 và chính thức vận hành vào đầu năm 2012.
Báo Đường sắt