Giao thông đi trước một bước
Trước năm 2001, toàn tỉnh có 2.586 km đường bộ, trong đó quốc lộ gồm bốn tuyến dài 388 km, tỉnh lộ tám tuyến dài 359 km, huyện lộ 19 tuyến dài 189,9 km; đường đô thị dài 82 km, còn lại là đường thôn, bản, đường ra khu sản xuất. Trong số 2.586 km đường bộ, chỉ có 179 km đường bê-tông xi-măng, bê-tông nhựa, láng nhựa (7%); 56 km đường đá dăm (2,1%); 83 km đường cấp phối (3,19%), còn lại là đường đất, đường chưa có mặt đường. Hệ thống cầu, cống trên các đường giao thông chủ yếu là cầu gỗ, cầu treo tải trọng nhỏ...
Đường vào các xã rất khó khăn, đi qua địa hình phức tạp; còn bốn xã chưa có đường ô-tô vào trung tâm; nhiều xã đường ô-tô chỉ đi được một mùa, đường vào thôn, xã 100% là đường đất. Giao thông ở các thị trấn chủ yếu bám vào các quốc lộ, tỉnh lộ; các đường khác là đường đất và đường cấp phối không có vỉa hè và hệ thống thoát nước. Hệ thống giao thông yếu kém đã khiến cho nhiều vùng khó khăn ở Kon Tum thêm xa xôi, hẻo lánh. Nhiều địa bàn dân cư vào mùa mưa giống như ốc đảo. Hàng hóa nông sản làm ra không bán được, cuộc sống tự túc, tự cấp kéo dài...
Để tháo gỡ khó khăn này, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, nhất là tỉnh Kon Tum xác định: Ưu tiên phát triển giao thông đi trước một bước làm tiền đề phát triển kinh tế - xã hội, cho nên chỉ trong mười năm qua, hệ thống giao thông ở Kon Tum đã phát triển khá hài hòa. Đến nay, Kon Tum đã có mạng lưới giao thông phát triển và phân bố khá hợp lý. Toàn tỉnh hiện có 2.919 km đường giao thông, phá thế ngõ cụt bảo đảm giao thông thuận tiện cả bốn hướng. Đi các tỉnh phía bắc, phía nam bằng đường Hồ Chí Minh, quốc lộ 14; xuống các tỉnh ven biển bằng quốc lộ 24 và kết nối với các nước: Lào, Cam-pu-chia, Thái-lan bằng quốc lộ 40.
Là một tỉnh nghèo, mức thu GDP bình quân hằng năm giai đoạn 2006-2010 chỉ đạt gần 700 tỷ đồng, nhưng tổng kế hoạch vốn đầu tư phát triển công trình dự án thuộc lĩnh vực giao thông nông thôn (GTNT) năm năm 2006-2010 đạt 2.429 tỷ đồng, chưa kể nguồn đầu tư từ ngân sách của các huyện và thành phố.
Năm năm qua, tính đến hết năm 2010, Kon Tum đã đưa vào sử dụng hơn 80 dự án đường GTNT với tổng chiều dài khoảng 250 km. Việc đầu tư xây dựng các công trình giao thông đã mang lại lợi ích thiết thực cho nhân dân trên địa bàn, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng của tỉnh, góp phần xóa đói, giảm nghèo nhất là đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa. Hiện nay 100% số xã ở Kon Tum đã có đường ô-tô vào đến trung tâm xã. Chương trình 135 lồng ghép với các chương trình, dự án khác đã giúp cho các xã vùng sâu, vùng xa ở Kon Tum phát triển đường giao thông, không còn phải chịu cảnh đi bộ hai, ba ngày đường mới ra đến UBND xã. Các trung tâm cụm xã đều được nhựa hóa... Giao thông phát triển tạo thuận lợi cho lưu thông hàng hóa. Đời sống bà con vùng sâu, vùng xa nhờ đó được nâng lên.
Năm 2010, trên địa bàn triển khai sáu dự án giao thông với tổng chiều dài 583 km. Trong đó Dự án tuyến đường Ngọc Hoàng - Măng Bút - Tu Mơ Rông - Ngọc Linh có chiều dài gần 59 km, quy mô đường cấp 5 miền núi, với tổng mức đầu tư 1.364 tỷ đồng, nối liền ba huyện Đác Glei, Tu Mơ Rông và Kon Plông, được coi là bước đột phá trong phát triển GTNT của tỉnh. Không chỉ khắc phục khó khăn về đường giao thông đối với ba huyện khó khăn nhất của tỉnh mà đây còn là con đường đền ơn đáp nghĩa cho các vùng căn cứ cách mạng từ nguồn vốn Trái phiếu Chính phủ và ngân sách Nhà nước.
Trong điều kiện nguồn ngân sách địa phương eo hẹp, Kon Tum chủ trương 'Nhà nước và nhân dân cùng làm' để phát triển giao thông. Để mở rộng các tuyến đường nội thị trấn, thành phố, các địa phương đã vận động nhân dân hiến đất làm đường, góp ngày công lao động để sửa chữa và bê-tông hóa các tuyến đường, các con hẻm. Bằng cách làm này, năm năm qua, tỉnh đã vận động nhân dân hiến hàng nghìn m2 đất, góp hàng vạn công lao động, trị giá hàng trăm tỷ đồng, làm đường giao thông.
Để triển khai có hiệu quả công tác GTNT, huyện thành lập ban chỉ đạo và có sự phân công trách nhiệm cho từng thành viên chỉ đạo phong trào. Ban chỉ đạo tham mưu cho cấp ủy đảng, chính quyền xây dựng các kế hoạch ngắn hạn, dài hạn và tổ chức triển khai kế hoạch, hằng năm sơ kết, tổng kết, bình xét, đánh giá các kết quả đã đạt được. Thực hiện Quy chế dân chủ, các địa phương tự bàn việc tiến hành làm đường GTNT, huy động nguồn lực đúng và hợp lý với sức dân. Ở những nơi khó khăn, phức tạp vượt quá sức dân, huyện chỉ đạo kết hợp giao thông với các chương trình kinh tế khác để thực hiện. Nhờ vậy, từ năm 2001 đến nay, bằng sự đóng góp của người dân, huyện Đác Tô đã làm mới hàng chục tuyến đường GTNT, mở hàng chục tuyến đường liên thôn, liên xã, đường nội đồng... tổng chiều dài hàng chục km, với tổng kinh phí 36 tỷ đồng.
Ở huyện Đác Hà, xã Hà Mòn là xã đi đầu trong toàn tỉnh về xây dựng nông thôn mới. Là xã vùng ven của thị trấn Đác Hà có 70% dân số là người dân tộc Kinh, 30% là đồng bào dân tộc thiểu số, nhưng Hà Mòn đã xóa hết hộ đói, nghèo, hơn 40% số hộ có kinh tế từ khá đến giàu. Bằng sự đóng góp của người dân và sự hỗ trợ của huyện, tất cả các đường ngang ngõ dọc của các thôn, làng trong xã đều đã được bê-tông hóa. Là khu vực nông thôn, nhưng chính quyền xã Hà Mòn quy định các hộ gia đình đều có biển số nhà. Đường thôn, ngõ hẻm ít nhất phải rộng từ ba mét trở lên để xe công nông có thể dễ dàng ra vào. Xã thành lập một đội vệ sinh môi trường thu gom rác thải cho các hộ dân trong xã. Quy định đường giao thông đi qua các hộ gia đình nào thì hộ gia đình đó phải chịu trách nhiệm bảo quản và giữ vệ sinh chung. Trâu, bò của gia đình nào phóng uế bừa bãi trên đường thôn, gia đình đó phải tự dọn vệ sinh. Nhờ vậy, đến nay, đối chiếu với 19 tiêu chuẩn nông thôn mới, xã Hà Mòn đã đạt hơn 90% tiêu chí. Huyện Đác Hà và tỉnh Kon Tum đang lấy xã Hà Mòn làm điểm để nhân rộng mô hình xây dựng nông thôn mới trong toàn tỉnh.
Còn nhiều việc phải làm
Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, hệ thống giao thông ở Kon Tum còn nhiều khó khăn, bất cập. Mật độ giao thông mới chỉ đạt 0,27 km/km2 và 8,4 km/mười nghìn dân. Về tiêu chuẩn đường, hầu hết các tuyến quốc lộ ở Kon Tum mới chỉ đạt cấp 4, cấp 5 miền núi. Độ dốc, độ cua chưa được hạ thấp, mở rộng, vì vậy ảnh hưởng lớn đến năng lực vận tải, lưu thông và thường xảy ra nhiều tai nạn. Các tuyến tỉnh lộ, huyện lộ và các tuyến giao thông liên thôn, liên xã mặt đường hẹp, xấu, cầu cống còn tạm bợ... xuống cấp, hư hỏng nhiều, nhưng thiếu kinh phí duy tu, bảo dưỡng. Hệ thống giao thông đô thị mới chủ yếu được đầu tư xây dựng nền đường, còn vỉa hè và một số công trình trên đường chưa được đầu tư...
Đến nay, tỷ lệ đường bê-tông xi-măng, bê-tông nhựa, đá nhựa ở Kon Tum mới chỉ đạt 36%, đường cấp phối 11%, còn lại là đường đất chiếm 53%. Đặc biệt, do địa hình phức tạp, đường giao thông phải qua nhiều sông suối, nguồn kinh phí hạn hẹp nên phần lớn cầu trên các tuyến giao thông này chủ yếu là cầu treo dân sinh trọng tải nhỏ, dễ bị hư hỏng cuốn trôi vào mùa mưa bão. Điển hình như trận lũ bão tháng 9-2009, hàng trăm cầu treo trên địa bàn đã bị cuốn trôi; tám tỉnh lộ, 19 huyện lộ và hầu hết các đường dân sinh bị sạt lở, chia cắt, khiến cho giao thông gặp nhiều khó khăn, đến nay vẫn chưa khôi phục được.
Giám đốc Sở Giao thông vận tải Kon Tum Lê Khắc Tịnh cho biết: Cơn bão số 9 năm 2009 đã tàn phá nặng nề hệ thống giao thông trên địa bàn tỉnh. Việc khắc phục hệ thống giao thông trả lại hiện trạng như trước cơn bão số 9 là rất khó khăn, đòi hỏi nguồn kinh phí lớn.
Để phát triển mạng lưới giao thông trên địa bàn, tỉnh Kon Tum đã xây dựng Quy hoạch phát triển GTNT giai đoạn 2006 - 2010 - 2020 với phương châm tích cực tranh thủ cao nhất các nguồn lực, kể cả các nguồn lực tại chỗ, nguồn lực trong nước và nguồn lực quốc tế để xây dựng hoàn thiện hệ thống giao thông, phấn đấu đến năm 2015 thông xe hai mùa vào các xã, thôn; cầu, cống trên các tuyến được xây dựng vĩnh cửu.
Định hướng phát triển giao thông ở Kon Tum thời gian tới được đặt ra là, tập trung mọi nguồn lực để khắc phục bão lũ bước 2, trả lại hiện trạng ban đầu các công trình giao thông bị thiệt hại do cơn bão số 9 năm 2009 gây ra, hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng chia cắt các địa bàn trong mùa mưa lũ. Xây dựng và hoàn thiện các dự án đang triển khai về hệ thống giao thông đối ngoại như đường Hồ Chí Minh; quốc lộ 24, quốc lộ 14C, quốc lộ 40; đường tuần tra biên giới, đường Đông Trường Sơn... Ưu tiên phát triển giao thông ở ba vùng kinh tế động lực của tỉnh là TP Kon Tum, Khu kinh tế cửa khẩu Quốc tế Bờ Y huyện Ngọc Hồi, Khu du lịch sinh thái Quốc gia Măng Đen huyện Kon Plông và các thị trấn. Để thực hiện đạt các chỉ tiêu đề ra về phát triển giao thông, tỉnh đồng thời đẩy mạnh thực hiện chủ trương huy động mọi nguồn lực xã hội đầu tư và phát triển giao thông. Giao trách nhiệm cho các huyện, thành phố quan tâm hơn nữa công tác quản lý, duy tu, sửa chữa hệ thống giao thông thuộc địa bàn quản lý.
Nhân dân