Khác với việc sau khi ăn đã no, mặc đã ấm người ta mới dám nghĩ đến chuyện ăn ngon, mặc đẹp, nhu cầu đi nhanh hơn luôn song hành với mong muốn an toàn hơn. Đó một nhu cầu thiết yếu và hết sức chính đáng của tất cả những người tham gia giao thông, nhất là trong thời kỳ hội nhập. Tuy nhiên để có thể xây dựng một hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông hiện đại và an toàn trong hoàn cảnh ngân sách hết sức hạn hẹp của một quốc gia đang phát triển như Việt Nam thực sự là một bài toán hóc búa với lời giải theo hướng “mở”: những lựa chọn sáng suốt khi đầu tư và sự chia sẻ của cả xã hội và cộng đồng.
Ước mơ đi nhanh hơn và an toàn hơn
Tính đến hiện tại là tròn 28 tháng ngày hầm Hải Vân - hầm đường bộ lớn nhất Đông Nam á chính thức được đưa vào sử dụng (5/6/2005). Đường vượt qua đèo Hải Vân từ lúc chỉ là lối mòn lau lách cho đến khi được xây dựng hiện đại vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ gây TNGT. Trên hành trình xuyên Việt ngàn năm qua người ta luôn nhắc nhau: “Đi bộ sợ nhất Hải Vân/ Đi thuyền sợ nhất sóng thần Hang Dơi”. Cách đây vài năm, khi QL1A được mở rộng, hàng loạt hạng mục phụ trợ nhằm đảm bảo ATGT khi qua đèo như tường hộ lan, gương cầu lồi, đường lánh nạn được xây dựng dày đặc nhưng “biển báo” làm kinh động lòng người nhất vẫn là san sát bát hương, miếu thờ người xấu số bị TNGT.
Giờ đây, vượt Hải Vân bằng hầm chỉ mất 20 phút xe chạy êm thuận và an toàn, đoạn đường đèo dài hơn 20 km chỉ là đường phục vụ du lịch dành cho những du khách ưa phiêu lưu hồi tưởng về quãng thời gian vượt đèo đầy gian khó. Đấy thực sự là công trình không chỉ góp phần tạo động lực phát triển kinh tế cho các tỉnh miền Trung và cả nước mà còn là một ví dụ sinh động nhất của “khái niệm”: đi nhanh hơn và an toàn hơn.
Theo đánh giá của các chuyên gia ATGT, cùng với ý thức của người tham gia giao thông, chất lượng phương tiện tốt, hệ thống đường sá hiện đại là những nhân tố quyết định nhất để xây dựng một môi trường giao thông thuận tiện và an toàn.
Trong 10 năm (từ 1996 đến 2005), ngành GTVT đã tiến hành cải tạo nâng cấp và làm mới hơn 16.000 km đường bộ; 1.400 km đường sắt; hơn 130.000 md cầu đường bộ; 11.000 md cầu đường sắt; hoàn thành cơ bản việc nâng cấp toàn tuyến trục dọc “xương sống” của đất nước là QL1A từ Lạng Sơn đến Cần Thơ. Cùng với trục dọc này, một trục dọc thứ hai cũng đã hình thành. Đó là đường Hồ Chí Minh đã hoàn tất giai đoạn 1 (Đoạn từ Hoà Lạc đến Ngọc Hồi). Đồng thời, đã và đang nâng cấp các tuyến quốc lộ hướng tâm và vành đai phía Bắc, phía Nam; các tuyến quốc lộ ở Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Trong 2 năm qua, tốc độ xây dựng mạng đường giao thông còn nhanh hơn, chất lượng tốt hơn giúp quá trình thông thương của người dân trở nên ngày càng thuận lợi, dễ dàng.
Tuy nhiên với tình trạng tuyệt đại đa số các tuyến đường này đang ở trong tình trạng giao thông hỗn hợp, các nút giao giữa đường ngang, đường sắt đều là đồng mức, tổng chiều dài mạng đường cao tốc và cận cao tốc mới chỉ đạt khoảng 100 km thì rõ ràng chúng ta đang ở bước xuất phát trong một hành trình được xác định là rất dài để tiến tới mục tiêu: đi nhanh hơn và an toàn.
Cái tốt nhất có thể và sự chia sẻ của cộng đồng
Để tạo dựng được một diện mạo của một xã hội giao thông hiện đại, ngoài việc phát triển hệ thống giao thông công cộng với năng lực chuyên chở cao và ít ô nhiễm môi trường như hệ thống xe điện ngầm và đường sắt trên cao tại các đô thị thì việc phát triển một mạng lưới đường bộ cao tốc - mạng lưới thoả mãn nhu cầu đi lại với tốc độ cao và an toàn là một yêu cầu tiên quyết. Chúng ta có tham vọng trong vòng 20 năm tới sẽ xây dựng được 3.000 km đường bộ cao tốc, tạo nên một mạng lưới đường cao tốc hoàn chỉnh ở nước ta. Bộ GTVT đã dự tính tổng kinh phí đầu tư cho mạng đường cao tốc này đến năm 2020 là khoảng 360.022 tỷ đồng, trong đó giai đoạn từ 2006 - 2015 là 194.000 tỷ đồng. Khoản kinh phí này gấp khoảng 10 lần so với tổng mức đầu tư của cả nước dành cho xây dựng hạ tầng giao thông trong năm 2005, năm cao điểm nhất về đầu tư cho lĩnh vực này trong hơn 10 năm qua.
Theo các chuyên gia, trong vài năm tới chúng ta chưa có đủ lực để đầu tư về hạ tầng lớn như dự tính. Điều này cho thấy có một khoảng cách lớn giữa mong muốn và hiện thực. “Cái mong muốn” luôn là rất nhiều, vấn đề là phải lựa chọn trong số đó cái “tốt nhất có thể”, tức là cái mà nếu được lựa chọn sẽ có hiệu suất sử dụng cao nhất. Nói một cách sát hơn đối với ngành GTVT, điều này có nghĩa là trong số các dự án đường cao tốc được dự kiến đầu tư sẽ phải chọn những dự án ở những vùng có dung lượng lưu thông hàng hóa lớn trong tương lai gần, hoặc tạo một bước chuyển lớn về ATGT.
Nhưng không phải vì vậy mà chúng ta không có được những tuyến đường đi nhanh và an toàn với sự chia sẻ trách nhiệm của cả cộng đồng, một giải pháp ít tốn kém nhưng mang lại hiệu quả cao.
Đối với các nhà thiết kế việc lưu tâm đến công tác kiểm toán ATGT ngay từ trên bản vẽ để các tuyến đường mới mở là một yếu tố quan trọng góp phần không để xuất hiện những “cái bẫy trên đường”.
Đối với các nhà thầu xây dựng, bên cạnh việc thi công nhanh gọn, đảm bảo chất lượng công trình, là việc tổ chức biện pháp thi công hợp lý trên các đoạn đường vừa xây dựng, vừa khai thác.
Đối với các cơ quan quản lý đường bộ, đó là việc tổ chức phân luồng giao thông hợp lý, luôn đầu tư duy tư bảo dưỡng đường êm thuận.
Đối với các địa phương, là việc quản lý tốt HLGT, xây dựng hệ thống đường gom để hạn chế đấu nối với mạng đường QL.
Nhưng trên tất cả an toàn giao thông phải bắt đầu từ chính những người tham gia giao thông. Anh hoặc chị hãy bắt đầu ngay từ bây giờ, tập cho mình một thói quen: thích đi xe buýt, đội MBH khi ngồi lên xe máy, chạy đúng tốc độ quy định, không lạm dụng rượu bia và nhường nhịn nhau trên đường. Đó cũng là những giải pháp cơ bản để chúng ta xây dựng được một môi trường giao thông thuận lợi, an toàn dù chỉ với một khoản ngân sách hạn chế.