Theo điều tra, năm 2019 tỷ lệ sử dụng thuốc lá mới trong nhóm 13-17 tuổi là 2,6%, tỷ lệ này tăng lên 3,5% vào năm 2022 và lên 7% năm 2023. Riêng trong nhóm 13-15 tuổi, điều tra năm 2023 cho thấy, tỷ lệ sử dụng lên tới 8%, trong đó trẻ trai sử dụng nhiều hơn trẻ gái (tỷ lệ 10,5% so với 5,6%). Tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám chữa bệnh gửi về Cục Quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế cho thấy, chỉ trong năm 2023, có đến hơn 1.200 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Triệu chứng khi nhập viện chủ yếu do dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp.
Chỉ trong 2 năm 2023 và 2024, số trẻ em dưới 15 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng gấp 2 lần, trong đó không ít người nhập viện cấp cứu vì ngộ độc thuốc lá điện tử chứa ma túy, cần sa tổng hợp.
Bên cạnh đó, di chứng khi bị ngộ độc ma túy tổng hợp có thể làm suy các cơ quan, 8-10% để lại di chứng rối loạn tâm thần và hành vi, nếu nặng, nguy kịch có thể gây tử vong. Hiện chi phí điều trị cho những ca ngộ độc thuốc lá điện tử trộn ma túy cấp tính nhẹ đến những ca nặng từ trên 10 triệu đến hàng trăm triệu đồng.
Một trong những lý giải về việc ma túy tổng hợp có thể dễ dàng núp bóng trong thuốc lá điện tử là do thuốc lá điện tử cho phép người dùng gia giảm các chất, thành phần đưa vào bộ tinh dầu. Tinh dầu này có thể là hương liệu, nicotin nhưng cũng có thể là ma túy tổng hợp. Tưởng chừng như chỉ là hút thuốc thông thường nhưng bên trong có thể là đang sử dụng ma túy một cách công khai, dễ dàng qua mặt cơ quan chức năng.
Các mẫu thuốc lá điện tử gây ngộ độc
được thu thập tại Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai). Ảnh: Sưu tầm
Tại Hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về tác hại của thuốc lá mới do Bộ Y tế tổ chức ngày 5/7/2024 tại Hà Nội, các chuyên gia nhận định tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, nhất là trong giới trẻ đang gia tăng. Đặc biệt, rất khó kiểm soát các chất ma túy “nhập nhèm” ẩn chứa trong các hương liệu, dung dịch của thuốc lá điện tử. Các chuyên gia y tế cũng đưa ra cảnh báo: Nghiên cứu tại Mỹ cho thấy, khi sử dụng thuốc lá điện tử thì khả năng sử dụng ma túy tăng lên rất cao. Cụ thể, nguy cơ dùng ma túy gấp 3,5 lần so với không hút thuốc lá điện tử.
Quang cảnh hội thảo. Ảnh: Sưu tầm
Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết chỉ tính riêng sáu tháng đầu năm 2024, Trung tâm đã tiếp nhận gần 100 ca ngộ độc thuốc lá điện tử. Trong số những mẫu thuốc lá điện tử được người bệnh mang đến trung tâm, kết quả xét nghiệm cho thấy mẫu dung dịch sử dụng chứa ma túy với các thành phần bao gồm ADB-Butinaca, MDMD-Butinaca, ADB-4en-pinaca, MDMB-4e-pinaca, EDMB-4e-pianaca, THC, PB-22. Đây là nhóm ma túy lớn nhất, phức tạp và là thách thức trong nhiều năm tới. Những loại ma túy cần sa tổng hợp đang len lỏi vào bộ phận giới trẻ thông qua sử dụng thuốc lá điện tử. Bác sĩ Nguyên cũng cho biết phần lớn người dân và thanh thiếu niên quan niệm thuốc lá điện tử rất đơn giản, không có nicotine gây nghiện. Điều này hoàn toàn sai lầm. Trong thuốc lá điện tử có 3 nhóm nguy cơ gây hại cho sức khỏe là nicotine, hương liệu nhân tạo và ma túy.
Bác sĩ Chu Đức Thành, khoa điều trị tích cực - chống độc, Bệnh viện 19/8, cũng cho hay hiện nay ngộ độc các chất kích thích, ma túy tổng hợp rất phức tạp, không như diễn biến thông thường, vì có khả năng trong viên kẹo, viên thuốc lắc có thêm nhiều tiền chất mới có tác dụng nguy hiểm, hoặc có nhiều tạp chất khác. Bên cạnh đó, di chứng khi bị ngộ độc ma túy tổng hợp có thể làm suy các cơ quan, 8-10% để lại di chứng rối loạn tâm thần và hành vi, nếu nặng, nguy kịch có thể gây tử vong.
Theo Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, hiện tại các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam. Tuy nhiên, các sản phẩm lậu được bán khá tràn lan. Tình trạng này sẽ dẫn tới gia tăng nhanh sử dụng thuốc lá mới trong giới trẻ. “Các sản phẩm thuốc lá mới rất độc hại, cả tác hại lâu dài và ngay trước mắt. Nếu không được ngăn chặn hiệu quả, thuốc lá mới sẽ có nguy cơ cao tạo ra một thế hệ trẻ nghiện nicotine và nhấn chìm những kết quả của phòng, chống tác hại thuốc lá trong những năm gần đây”, bác sĩ Lâm thông tin. Chính vì vậy, bác sĩ Lâm khuyến nghị, cần nhanh chóng ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm thuốc lá điện tử và các sản phẩm thuốc lá nung nóng, cũng như cấm quảng cáo và khuyến mãi các sản phẩm này ở Việt Nam; đồng thời, quy định rõ trách nhiệm thực thi và chế tài. Về lâu dài, cần chuyển và hoàn thiện tiếp các quy định cấm từ nghị quyết vào trong luật sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Đề cập đến tỷ lệ người trưởng thành (15 tuổi trở lên) sử dụng thuốc lá điện tử tăng từ 0,2% vào năm 2015 lên 3,6% vào năm 2020, ông Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) lo ngại, tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, nhất là trong học sinh, sinh viên đang gia tăng. Do đó, khi ma tuý được đưa vào thuốc lá điện tử sẽ ảnh hưởng lớn đến giới trẻ. Thậm chí, các chất ma tuý sẽ “nhập nhèm” ẩn chứa trong các hương liệu, dung dịch, nicotine của thuốc lá điện tử, không thể kiểm soát được.
Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế Bộ Y tế, cũng cho hay nhiều sản phẩm thuốc lá điện tử hiện nay đã "đội lốt" bằng bao bì hộp sữa, hộp bút, lego… chủ yếu đánh vào giới trẻ. Vì vậy, nếu không có chính sách cấm chặt chẽ, những sản phẩm này sẽ vẫn len lỏi vào từng cổng trường, gia đình, gây hại cho tương lai. Bà Thủy cũng nhận định Việt Nam đã chậm hơn so với nhiều nước trong khu vực. Riêng khu vực ASEAN đã có năm quốc gia quy định cấm vì vậy không thể trì hoãn thêm.
Sau thời gian lấy ý kiến, cho đến nay Bộ Công an, Bộ Công Thương và Bộ Y tế đều thống nhất với quan điểm cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới.
Bộ Y tế đang xây dựng hồ sơ, trình Bộ Tư pháp thẩm định hồ sơ dự thảo nghị quyết, trong đó cấm toàn bộ việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, tàng trữ, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác. Nếu được Chính phủ đồng ý, dự kiến sẽ trình Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 10/2024.