Phát huy tiềm năng ĐS khổ 1.000 m, thiết thực đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế đất nước

Nước ta hiện có 2.340 km chính tuyến đường sắt (ĐS) khổ 1,000 m. Ngần ấy cây số ĐS đang ẩn chứa một tiềm năng chưa được phát huy hết để phục vụ phát triển nền kinh tế quốc gia. Tìm hiểu kỹ ĐS khổ 1,000 m của một số quốc gia gần ta hoặc một quốc gia ở châu Phi, chúng ta sẽ biết được ĐS khổ 1,000 m ở nước ta vẫn còn tiềm năng khá lớn, nếu biết phát huy có thể đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế của đất nước.

Có thể tham khảo một số quốc gia chỉ có một loại ĐS khổ 1,000 m (hoặc 1,065~1,067m) như Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Nam Phi, để biết rõ việc chuyên chở hành khách và hàng hóa hàng năm được thực hiện mức nào. Trên cơ sở đó, sẽ thấy được tiềm năng phục vụ chuyên chở khách và hàng trên ĐS1,000 m của Việt Nam. (Xem bảng kèm, số liệu năm 1994~1997).

Trong hoàn cảnh nền kinh tế nước ta còn nhiều khó khăn trong một giai đoạn không ngắn, phải chăng chúng ta nên tham khảo các nước nói trên về kinh nghiệm quản lý và khai thác ĐS khổ 1,000 m nhằm đạt được hiệu quả như họ đã sử dụng để phát triển nền kinh tế.

Một vấn đề hệ trọng khác cần được khẳng định là hoàn toàn không có cơ sở khoa học kỹ thuật nào cho phép làm được ĐS khổ 1,435 m trên cơ sở hạ tầng của ĐS khổ 1,000 m .

Rất tiếc là do chưa nắm được hàng loạt thông số kỹ thuật của ĐS khổ 1,000m rất khác biệt so với thông số kỹ thuật của ĐS khổ 1,435 m, cho nên một số người cho rằng, việc mở rộng ĐS từ khổ 1.000 mm thành khổ 1435mm là đơn giản, chỉ cần nới rộng khoảng cách 2 thanh ray, thay tà vẹt,... không phải làm mới cầu, hầm, tín hiệu giao thông nhà ga,... Dưới đây xin làm sáng tỏ điều đó.

Từ góc độ kỹ thuật về kết cấu hạ tầng ĐS, điều chủ chốt đầu tiên cần được xem xét là hành lang an toàn giao thông (khoảng không gian được xác định bởi chiều rộng và chiều cao tính từ mặt ray trở lên) toàn tuyến đường dành cho 2 loại đoàn tàu ĐS khổ 1,000 m và đoàn tàu ĐS khổ 1,435 m có sự khác biệt gì.

Theo kiến thức chuyên ngành ĐS, đó là khổ giới hạn tiếp giáp kiến trúc trên đường thẳng toàn tuyến đường; chỉ tiêu này đối với ĐS khổ 1,000 m có chiều rộng là 4.000 mm và chiều cao 4.300 mm, đối với ĐS khổ 1,435 m có chiều rộng là 4.880 mm và chiều cao 5.500 mm (trong bài này vì tránh dài dòng, xin chỉ lấy một thông số này để thuyết minh). Như vậy, khổ giới hạn tiếp giáp kiến trúc trên đường thẳng toàn tuyến của ĐS khổ 1,000m thì hẹp hơn 880 mm và thấp hơn 1.200 mm so với ĐS khổ 1,435 mm. Riêng khổ giới hạn tiếp giáp kiến trúc trên đường thẳng trong hầm, đối với ĐS khổ 1,000 m là rộng 4.400 mm, cao 5.000 mm; đối với ĐS khổ 1,435 mm là rộng 4.880 mm, cao 6.000 mm. Vì vậy toàn bộ các cây cầu, các hầm và nhà ga… của ĐS khổ 1,000 m đều không thể sử dụng lại cho ĐS khổ 1,435 m .

Tiếp đến cần xét là sức chịu tải trọng của cầu và nền ĐS. Theo kiến thức chuyên ngành ĐS, tải trọng trục của đoàn tàu ĐS khổ 1,000 m là 14 tấn/trục, tải trọng trục của đoàn tàu ĐS khổ 1,435 m là 23~25 tấn/trục. Như vậy, tàu ĐS khổ 1,435 m nặng hơn tàu ĐS khổ 1,000 m những 9~11 tấn/trục. Vì vậy trên mạng ĐS khổ 1,000 m của nước ta, hàng trăm cây cầu đều không thể tận dụng để chạy đoàn tàu ĐS khổ 1,435 m, và toàn bộ kết cấu hạ tầng từ mặt ray trở xuống cũng không chịu nổi tải trọng của đoàn tàu ĐS khổ 1,435 m. Về tuyến đường thì bán kính đường cong tối thiểu của ĐS khổ 1,000 m là 150 m. Trên tuyến ĐS Bắc - Nam dài hơn 1.700 km có biết bao nhiêu đoạn đường có bán kính như vậy, nếu muốn chuyển thành ĐS khổ 1,435 m thì sẽ đều phải nới rộng bán kính đường cong tuyến đường, bởi lẽ bán kính đường cong tối thiểu của ĐS khổ 1,435 m là 200 m... Như vậy, chúng ta có thể biết được toàn bộ kết cấu hạ tầng của ĐS khổ 1,000 m đều không thể tận dụng lại để có thể làm ĐS khổ 1,435m.

Trên thế giới chỉ có chuyện tận dụng cơ sở hạ tầng của ĐS khổ 1,435 m để làm ĐS khổ 1,000 m, như Thái Lan đã từng làm, chứ không có chuyện tận dụng cơ sở hạ tầng của ĐS khổ 1,000 m để làm ĐS khổ 1,435 m. Bởi lẽ các thông số kỹ thuật về kết cấu hạ tầng của ĐS khổ 1,435 m hoàn toàn thoả mãn các thông số kỹ thuật cần có của ĐS khổ 1,000 m. Tuy vậy Thái Lan đã phải mất 12 năm (từ năm 1919 đến năm 1930) mới hoàn thành được việc cải tạo mạng ĐS khổ 1,435 m ở mạn phía đông nước này sang thành ĐS khổ 1,000 m nhằm nối thông được với mạng ĐS Malaysia (khổ 1,000 m). Rõ ràng, nếu cải tạo ĐS khổ 1,000 m thành ĐS khổ 1,435 m sẽ là chuyện cực kỳ khó khăn và tốn kém vô cùng, chứ không đơn giản và dễ làm như một số người lầm tưởng.

Nước Nhật giàu có, người Nhật giỏi giang và khôn ngoan như vậy mà vẫn phải duy trì và tận dụng một cách hiệu quả và an toàn mạng lưới ĐS khổ hẹp 1,067 m vốn có chứ không làm chuyện cải tạo ĐS 1,067 mét thành ĐS khổ 1,435 m. Phải chăng đó là điều đáng để các nước đi sau học tập cách quản lý, khai thác và phát huy tiềm năng của ĐS khổ 1,000 m?

Nguồn: Báo ĐSVN